Cha - Thầy

CHA và THẦY là hai tiếng rất thân thiết mà các tín đồ Ðạo Cao Ðài thường dùng để gọi Ðức Chí Tôn Ngọc Hoàng Thượng Ðế.

Mỗi người chúng ta đều có Tam thể xác thân:

• Thể xác bằng xương thịt do cha mẹ phàm trần sanh ra.
• Chơn thần tức là xác thân thiêng liêng do Ðức Phật Mẫu tạo ra. Do đó, chúng ta gọi Ðức Phật Mẫu là Ðại Từ Mẫu, tức là Ðức Mẹ thiêng liêng.
• Chơn linh hay linh hồn là điểm linh quang do Ðức Chí Tôn chiết ra từ khối Ðại Linh quang ban cho mỗi người để điều khiển chơn thần và thể xác. Do đó, chúng ta gọi Ðức Chí Tôn là Ðại Từ Phụ, là Ðấng Cha thiêng liêng.

Vậy, mỗi người chúng ta, ngoài cha mẹ phàm trần, chúng ta còn có hai Ðấng CHA MẸ chung thiêng liêng là Ðức Chí Tôn và Ðức Phật Mẫu.

Khi Ðức Chí Tôn giáng cơ dạy Ðạo, mở Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ, Ðức Chí Tôn xưng mình là Thầy và gọi các tín đồ là môn đệ.

Như vậy, Ðức Chí Tôn Ngọc Hoàng Thượng Ðế, vừa là CHA, vừa là THẦY của chúng ta và của toàn nhơn loại.

Ðức Phạm Hộ Pháp rất thắc mắc về điều nầy, nên mới đem ra hỏi Ðức Nguyệt Tâm Chơn Nhơn (Victor Hugo):

- Le PÈRE et le MAÎTRE sont différents. Pourquoi notre PÈRE prend-il aussi le titre de MAÎTRE?

(CHA và THẦY khác nhau. Tại sao Ðại Từ Phụ của chúng ta lấy danh xưng là Thầy?)

Ðức Nguyệt Tâm Chơn Nhơn giáng cơ trả lời bằng thơ Pháp văn, chép ra sau đây:

Nghĩa là:

Ðức Phạm Hộ Pháp diễn dịch ra thơ như sau:

CHÁC

Chác buộc

Chác buộc là mang lấy đem cột vào người, nên luôn luôn bị ràng buộc, không còn được ung dung thơ thới.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Chung đỉnh mảng tranh giành, lợi danh thường Chác buộc, kiếp phù sanh không mấy lát,...

Chác tiếng bua danh

Chác tiếng bua danh là cầu lấy danh tiếng.

Thuyết Ðạo của Ðức Phạm Hộ Pháp: Làm gương xấu cho kẻ Chác tiếng bua danh, gây phe đảng, lập riêng tư làm nên thế lực.

CHÁNH

Chánh Chủ khảo

Chánh Chủ khảo là người đứng đầu trong công cuộc tổ chức thi tuyển và chấm thi đậu rớt để tuyển chọn người tài giỏi.

Thời Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ, Ðức Chí Tôn lập ra một Trường thi công quả cho chúng sanh đắc đạo.

Ðức Chí Tôn giao cho Ðức Phật Di-Lạc làm Chánh Chủ khảo, tuyển đức lọc công, chấm phong người xứng đáng vào những phẩm vị Thần, Thánh, Tiên, Phật.

Cuộc thi lớn lao nầy dành cho toàn cả nhơn loại, gọi là cuộc Phán Xét Cuối Cùng hay Ðại Hội Long Hoa, để sau đó lập đời Thượng nguơn Thánh đức.

Kinh Ðại Tường: Hội Long Hoa tuyển phong Phật vị.

Ðây là cuộc thi chung kết trong suốt một chặn đường tiến hóa dài của nhơn loại, để rồi 700 ngàn năm sau nữa mới có một kỳ thi tương tự, chấm dứt nhiệm vụ phổ độ của Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ.

Tại sao Ðức Chí Tôn không làm Chánh Chủ khảo mà lại giao cho Ðức Di-Lạc Vương Phật?

Bởi vì Ðức Chí Tôn đã làm Thầy, làm Cha, mở Ðạo lo việc giáo hóa nhơn sanh, rèn luyện môn đệ chờ đến ngày thi cử để chứng tỏ tài năng.

Nếu Thầy mà lại làm Giám khảo chấm thi học trò của mình thì người ta sẽ nghi ngờ ông Thầy tư vị học trò mình, làm mất lẽ công bình chăng? Vì Thầy bao giờ cũng muốn học trò mình thi đậu càng nhiều càng tốt.

Cho nên để khỏi ai dị nghị, và đúng lẽ công bình thì Thầy không làm Giám khảo mà giao nhiệm vụ nầy cho một vị khác, là Ðức Phật Di-Lạc.

Cũng như thời Nhị Kỳ Phổ Ðộ, Ðức Phật Thích Ca mở đạo Phật giáo hóa các môn đồ, thì Ðức Phật A-Di-Ðà làm Chánh Chủ khảo chấm thi đậu rớt.

Hai môn thi chánh của cuộc thi thời Nhị Kỳ Phổ Ðộ là Công quả và Luyện đạo. Phải thi đậu cả hai môn nầy thì mới đắc thành Tiên, Phật.

Nhưng đến thời Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ, Ðức Chí Tôn đại khai ân xá, nên Ðức Chí Tôn miễn cho môn thi Luyện đạo, chỉ còn một môn thi Công quả.

Thí sinh nào có đầy đủ công quả thì đắc đạo. Do đó, Ðức Phật Di-Lạc phải thiết lập Bộ Công quả để căn cứ vào đó mà chấm thi đậu rớt.

Kinh Tiểu Tường: Bộ Công Di-Lạc Tam Kỳ độ sanh.

Chánh chuyên (Chính chuyên)

Chánh chuyên hay Chính chuyên là chỉ người phụ nữ đức hạnh, lòng dạ cứng cỏi không thay đổi.

Bài thài hiến lễ Cửu Nương: Chính chuyên buồn chẳng trọn đời.

Chánh danh (Chính danh)

Chánh danh hay Chính danh là cái tên gọi phải đúng theo cái nghĩa của nó.

Chính danh là một phần quan trọng trong học thuyết của Nho giáo do Ðức Khổng Tử đề ra.

Ðó là một nguyên tắc về chánh trị có mục đích ổn định trật tự xã hội, làm cho đời loạn trở nên đời bình trị.

Chính danh, ví như gọi là vua thì phải làm đúng bổn phận của một ông vua, gọi là quan thì phải làm đúng bổn phận của một ông quan, nghĩa là làm đúng theo ý nghĩa của tên gọi;

Trái lại, như làm quan Hàn Lâm mà không biết chữ, làm Thừa phái mà không biết việc, như vậy là bất chính danh.

"Danh bất chính tắc ngôn bất thuận, ngôn bất thuận tắc sự bất thành." Nghĩa là: Danh không chánh thì lời nói không xuôi, lời nói không xuôi thì việc không kết quả.

Cho nên, người quân tử danh có chánh thì khá nói được, nói được thì ắt làm được. Bởi vậy người quântử không bao giờ dám cẩu thả lời nói.

Tôn chỉ Chánh danh của Ðức Khổng Tử được Ngài phô diễn rõ rệt trong sách Xuân Thu của Ngài.

Ngài làm sách Xuân Thu là để bày tỏ cái ý nghĩa của sự Chánh danh định phận, khiến cho sự ngôn luận có tiêu chuẩn rõ ràng, chỉ rõ kẻ gian người ngay, kẻ nịnh người trung.

Danh đã chánh thì việc gì đều có nghĩa của việc ấy, những tà thuyết không làm mờ tối chơn lý.

Danh phận đã được định rõ thì người nào có địa vị và bổn phận chánh đáng của người ấy: Trên ra trên, dưới rằng dưới, trật tự phân minh, vua ra vua, tôi ra tôi, vua lấy lễ sai khiến bề tôi, bề tôi lấy lòng trung mà thờ vua.

Trong sách Luận Ngữ có chép như sau:

Một hôm Tử Lộ hỏi Ðức Khổng Tử: - Nếu vua nước Vệ nhờ thầy sửa việc chánh trị thì thầy làm việc gì trước?

Ðức Khổng Tử đáp: - Tất phải sửa danh cho chánh trước hết.

- Sửa danh cho chánh để làm gì?

- Anh quê mùa lắm! Người quân tử chưa biết điều gì thì đừng vội nói.

• Danh không chánh thì nói không xuôi,
• Nói không xuôi thì việc không thành,
• Việc không thành thì lễ nhạc không hưng,
• Lễ nhạc không hưng thì hình phạt không đúng,
• Hình phạt không đúng thì dân không biết xử trí ra sao cho khỏi bị hình phạt.

Cho nên, người quân tử, danh mà chánh thì tất nói được, nói được tất làm được.

Về sau, Tuân Tử cũng cho sự Chính danh là cần thiết. Tuân Tử có viết một chương về Chính danh phát huy được nhiều điều mới, nhưng ông thiên về mặt hình pháp, còn Ðức Khổng Tử thì thiên về mặt đạo đức.

Một nước thạnh trị thì trong nước, vua phải ra vua, quan phải ra quan, cha phải ra cha, con phải ra con, thầy phải ra thầy.

Làm chồng, làm vợ, làm cha, làm mẹ trong gia đình phải tròn trách nhiệm của mình thì con cái mới cảm phục và vâng lời, gia đình mới có trật tự và nề nếp, mới thuận hòa và hạnh phúc.

Gia đình là căn bản của xã hội. Nếu giữ được gia đình yên ổn thì xã hội mới trật tự phân minh. Như vậy, Chính danh là căn bản trong việc chánh trị của người xưa.

Chánh đại quang minh

Chánh đại quang minh là ngay thẳng, rộng lớn, sáng tỏ.

Ðó là đức tánh căn bản của người tu, mọi việc đều phải sáng tỏ, không làm điều gì mờ ám hay khuất lấp, trái đạo lý.

Chánh đạo - Chánh giáo

Chánh đạo hay Chánh giáo là một nên tôn giáo chơn chánh, dẫn dắt người tu mau đến chỗ đắc đạo.

Chánh đạo, cũng gọi là Chánh giáo, đối lại là Tà đạo hay Tà giáo, dẫn dắt người tu vào nẻo quanh co, đưa đến chỗ sai lầm hư hỏng, uổng công tu hành.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Lại nữa, trước Thầy giao Chánh giáo cho tay phàm, càng ngày càng xa Thánh giáo mà làm ra phàm giáo.

Thầy nhứt định đến chính mình Thầy độ rỗi các con, chẳng chịu giao Chánh giáo cho tay phàm nữa.

Chánh đẳng Chánh giác

Chánh đẳng là bực chơn chánh. Chánh giác là giác ngộ chơn chánh, giác ngộ hoàn toàn.

Chánh đẳng Chánh giác là tiếng dịch nghĩa câu tiếng Phạn: Samyak Sambodhi, phiên âm ra là: Tam-diệu Tam-bồ-đề, nghĩa là ngôi vị cao nhất của bậc giác ngộ, sáng suốt hoàn toàn, đó là ngôi vị Phật.

Chánh điện

Chánh điện là tòa nhà lớn, đẹp đẽ và trang nghiêm, để làm nơi thờ Ðức Chí Tôn và các Ðấng thiêng liêng.

Nơi Tòa Thánh hay Thánh Thất, Chánh điện còn được gọi là Bửu điện, tức là Bát Quái Ðài, có đặt Thiên Nhãn và long vị của các Ðấng thiêng liêng để thờ phượng.

Phần trước của Chánh điện được gọi là Ðiện tiền.

Chánh lý

Chánh lý là lẽ phải đúng đắn.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Thầy đến chuyển đạo lập lại vô vi, các con coi thử bên nào Chánh lý: Hữu hình thì bị diệt đặng, chớ vô vi chẳng thế nào diệt đặng.

Chánh môn

Chánh môn là cửa lớn nhứt so với 12 cửa ra vào Nội Ô Tòa Thánh Tây Ninh.

Chánh môn ở ngay hướng phía trước Tòa Thánh, nơi khởi đầu của một đại lộ bề ngang 60 thước chạy thẳng về hướng Tây, nên cũng gọi là đại lộ Chánh môn.

Khi trước, Ðức Phạm Hộ Pháp có chỉ dẫn Ban Kiến Trúc của Ðạo vẽ họa đồ Chánh môn: Bề cao 36 thước, bề ngang 60 thước, cổng cổ kính tam quan, trên nóc đắp mái ngói có để cổ pháp Tam giáo.

Khi Ngài Bảo Thế Lê Thiện Phước làm Quyền Chưởng quản Hiệp Thiên Đài, Ngài hợp tác với Tỉnh Trưởng tỉnh Tây Ninh lúc đó là Thiếu Tướng Lê Văn Tất để lo xây cất Chánh môn.

Một số vị cho rằng họa đồ Chánh môn của Ban Kiến Trúc vẽ theo lịnh của Ðức Hộ Pháp thì Chánh môn cao tới 36 thước, như vậy thì cao quá, không thích hợp nên đề nghị Ty Kiến Thiết Tây Ninh vẽ họa đồ khác.

Ty Kiến Thiết vẽ họa đồ Chánh môn chỉ cao 9 thước, ngang 54 thước, trên nóc đắp 2 rồng phò cổ pháp. Họa đồ nầy được Ngài Bảo Thế chấp thuận.

Ngài Bảo Thế ra lịnh cho Ban Kiến Trúc bổ công thợ đến xây dựng, nhưng ông Tổng Giám Ban Kiến Trúc lúc đó là ông Lê Văn Thế không đồng ý xây dựng theo họa đồ do Ty Kiến Thiết Tây Ninh vẽ;

Vì không đúng theo lời dạy của Ðức Phạm Hộ Pháp, nên không chịu bổ công thợ đến làm.

Ngài Bảo Thế bắt lỗi, ra lịnh cho ông Chưởng quản Cơ Quan Phước Thiện thâu quyền chức Tổng Giám của ông Lê Văn Thế và cử ông Phó Tổng Giám Trần Văn Lành lên thay, làm Tổng Giám cai quản Ban Kiến Trúc, vì ông Lành chịu phục lịnh của Ngài Bảo Thế. (Xem tiếp vụ nầy nơi chữ: Kiến Trúc, vần K, Q,2)

Ngày 10-7-1965 (âl 12-6-Ất Tỵ), Ngài Bảo Thế ra lịnh tổ chức lễ đặt viên gạch đầu tiên xây Chánh môn theo họa đồ của Ty Kiến Thiết Tây Ninh.

Ông Tân Tổng Giám Ban Kiến Trúc Trần Văn Lành bổ công thợ đến xây dựng Chánh môn cho đến khi hoàn tất.

Ðại lộ Chánh môn: là con đường lớn khởi đầu từ Chánh môn đi thẳng về hướng Tây, mở ra đến khi gặp quốc lộ. Ðại lộ nầy có bề ngang 60 thước, bằng bề ngang Chánh môn.

Lễ khởi công mở Ðại lộ Chánh môn ngày 25-3-Giáp Dần (dl 17-4-1974), Ngài Hiến Pháp Trương Hữu Ðức nhắc lại bài thi của Ðức Phạm Hộ Pháp sáng tác hồi năm Mậu Tý (1948) nói về Ðại lộ Chánh môn:

Chánh Ngọ - Chánh Tý

Chánh Ngọ là đầu giờ Ngọ, tức là lúc 12 giờ trưa.

Chánh Tý là đầu giờ Tý, tức là lúc 0 giờ, thường nói là lúc 12 giờ khuya. (Xem thêm chi tiết nơi chữ Âm lịch, vần Â)

Chánh ngoạt

Chánh ngoạt hay Chính nguyệt là tháng đầu năm âm lịch, tức là tháng Giêng âm lịch.

Chánh nhứt

Chánh nhứt là người số một đứng đầu.

Kinh Tiên Giáo: Tiên Thiên Chánh nhứt, Thái Thượng Ðạo Quân.

Chánh Phối Sư

Chánh Phối Sư là người đứng đầu các vị Phối Sư.

Theo Pháp Chánh Truyền, phẩm Chánh Phối Sư không do công cử, mà do Ðức Giáo Tông lựa chọn một vị trong 12 Phối Sư của mỗi phái lên làm Chánh Phối Sư cầm đầu 11 vị Phối Sư còn lại.

Cửu Trùng Đài có 3 phái: Thái, Thượng, Ngọc, nên có 3 Chánh Phối Sư:

• Thái Chánh Phối Sư,
• Thượng Chánh Phối Sư,
• Ngọc Chánh Phối Sư.

Quyền hành và Ðạo phục của 3 Chánh Phối Sư được ghi rõ trong Pháp Chánh Truyền Chú Giải.

Chánh quả

Chánh quả là cái kết quả cao nhất của sự tu hành mà người tu chứng đắc được. Ðó là ngôi vị Phật.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Ngày thành Chánh quả có bao lâu.

Chánh tà

Chánh tà có nghĩa đen là ngay thẳng và cong quẹo.

Ðây là hai phần đối kháng nhau như nước với lửa, như Âm với Dương, như Ðịa ngục với Thiên đàng, như Phật với Ma;

Luôn luôn hiện hữu trong Càn Khôn Vũ Trụ, tạo thành hai thế lực lôi cuốn theo hai chiều ngược nhau để thúc đẩy sự tiến hóa của vạn linh.

Ðức Chí Tôn giải thích Chánh tà trong 4 câu thi sau đây:

Ðức Thái Thượng Ðạo Tổ dạy về Tà Chánh như sau:

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: "Tà Chánh, Cười.... Bần đạo nói thiệt, cũng chưa dám định đoạt. Trong cái rủi thường có sự may, trong cái may vẫn khép cầm sự rủi, khó lường được, điều cần là nên làm mà thôi.

Nếu luận Tà Chánh thì chưa một ai dám còn mang mắt phàm xưng tụng mình là Chánh. Cái Tà vì Thiên thơ sử dụng, Tà vì cơ thử thách của Tam Giáo Tòa, Tà vì những quỉ xác ma hồn lẫn lộn của quỉ vương để làm cho công phu lỡ dở.

Mỗi cái Tà có duyên cớ ấy, ngày sau đều có sự biến đổi thiêng liêng hoặc có một kết quả.

Ngày chung qui chỉ đem về Thầy một chữ TÂM và những công nghiệp đã gây thành cho sanh chúng.

Tà Chánh là do cái Tâm của mình mà thôi. Người theo một mối đạo Chánh mà tâm Tà thì cũng là Tà. Ngược lại, nếu rủi lầm theo đạo Tà mà tâm vẫn Chánh thì vẫn là Chánh."

Thuyết Ðạo của Ðức Phạm Hộ Pháp: "Triết lý nào giúp cho nhơn loại bảo trọng cơ quan tạo đoan bền bỉ vững chắc thì nó là Chánh.

Triết lý nào xúi giục làm cho vạn vật tàn sát nhau, diệt hóa, tức nhiên Triết lý ấy là Tà."

Tóm lại, chúng ta có thể tóm tắt để rút ra định nghĩa Tà Chánh như sau:

•  Chánh là những việc nào giúp cho sự tiến hóa của người và vạn vật được tốt đẹp, hay bảo tồn sự tiến hóa ấy. Những việc ấy cũng được gọi là Thiện.

•  Tà là những việc làm trái lại, tức là những việc làm nào có hại cho sự tiến hóa hay đi ngược lại sự tiến hóa của người và vật trong Càn Khôn Vũ Trụ.

  Ðó là sự diệt hóa. Những việc làm diệt hóa đó còn được gọi là Ác.

Ðó là quan niệm triết lý về Tà Chánh và Thiện Ác của Ðạo Cao Ðài.

Chánh tâm - Chơn tâm

Chánh tâm là cái tâm ngay thẳng, không tà vạy, đó cũng chính là cái tâm chơn thật, nên thường nói là Tâm chơn chánh.

Cho nên, Chánh tâm đồng nghĩa Chơn tâm.

Chánh tâm là một trong Bát điều mục của Nho giáo, dạy về cách tu thân để trở thành người quân tử.

Bát điều mục là:

• Cách vật,
• Trí tri,
• Thành ý,
• Chánh tâm,
• Tu thân,
• Tề gia,
• Trị quốc,
• Bình thiên hạ.

Trong sách Ðại Học, chương Chánh tâm có viết:

"Tâm có điều tức giận thì không thể chánh, có điều sợ hãi thì không thể chánh, có điều ham mê thì không thể chánh, có điều lo buồn thì không thể chánh."

Như vậy, muốn Chánh tâm thì phải giữ cho tâm được quân bình, yên ổn, trong sạch.

Nếu tâm không chánh thì sẽ muốn những điều không đáng muốn, ưa những điều không đáng ưa, yêu và ghét không đúng đối tượng, không hợp cách thức, không theo độ lượng.

Con người như thế là hư hỏng sai lầm. Vì thế, ta cần phải giữ cái tâm cho chơn chánh luôn luôn, để cho ngôn ngữ và hành vi được đúng đắn, hợp đạo lý.

Chánh tế - Phụ tế

Chánh tế là phần tế lễ chánh thức trong Tang lễ, long trọng với đầy đủ nghi tiết.

Phụ tế là phần tế lễ phụ thuộc trong Tang lễ, không quan trọng bằng Chánh tế, nối tiếp theo phần Chánh tế, với nghi thức châm chế cho đơn giản.

Phần Chánh tế do Tang chủ đứng tế, có lễ sĩ đăng điện dâng cúng phẩm. Phần phụ tế để cho những bà con thân tộc đứng tế, không có lễ sĩ đăng điện.

Chánh thể

Chánh thể của Ðạo là hình thức tổ chức các cơ quan cầm quyền nền Ðạo.

Chánh thể của Ðạo được xác định bởi Pháp Chánh Truyền và Tân Luật của Ðạo.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Nhưng mà buộc phải lập Chánh thể, có lớn có nhỏ đặng dễ thế cho các con dìu dắt lẫn nhau, anh trước em sau mà đến nơi Bồng đảo.

Chánh trị & Ðạo

Chánh trị là sắp đặt và sửa sang các công việc trong một tổ chức lớn cho được ổn định và tiến triển tốt đẹp.

Quốc gia nào cũng có hai phần: Ðời và Ðạo, cho nên có Chánh trị Ðời và Chánh trị Ðạo. Nhưng thông thường khi nói đến Chánh trị là nói Chánh trị Ðời.

Vậy Chánh trị Ðời hay Chánh trị là gì? Có nhiều nghĩa:

•  Chánh trị là những vấn đề tổ chức và điều khiển bộ máy cai trị của nhà nước.

•  Chánh trị là những hoạt động của một tầng lớp dân chúng hay của một nhóm người, của một đảng phái, nhằm đấu tranh với chánh quyền đang cai trị để giành lấy quyền lãnh đạo và cai trị quốc gia.

•  Chánh trị là những hoạt động đấu tranh có tính cách quần chúng để chống lại đường lối cai trị của chánh quyền bằng những phương thức hợp pháp, dựa vào cơ quan dân cử.

Người làm chánh trị thì chỉ biết mục tiêu tranh đấu và cứu cánh là then chốt. Họ chỉ biết trung thành với đường lối và quyền lợi của đảng phái hay phe nhóm của họ.

Tất cả phương tiện để đạt được mục tiêu cứu cánh đó đều tốt và cần thiết, dù những phương tiện đó chánh đáng hay tà mị cũng đều được sử dụng triệt để.

Bởi vậy, chánh trị và đạo đức (tức là tôn giáo chơn chánh) không bao giờ đi đôi với nhau. Người ta thường nói: Người làm chánh trị phải có mặt dầy, lòng đen.

Ðức Chí Tôn giáng cơ nhiều lần dạy về sự khác biệt giữa Chánh trị và Ðạo, xin trích ra như sau:

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển:

Ðức Thượng Sanh Cao Hoài Sang có phát biểu:

"Trị nước thì có nhà cầm quyền quốc gia, trị Ðạo thì có các nhà bỉnh cán tôn giáo.

Tôn giáo không trị nước được, cũng như Chánh quyền không thể điều khiển Ðạo giáo được. Thế thì hô hào làm gì!

Không thể xen Chánh trị vào Tôn giáo, cũng như không thể xen Tôn giáo vào Chánh trị.

Nếu đi sai nguyên tắc đó thì chắc chắn là nắm thất bại trong tay, và có hô hào hoặc không chịu lên tiếng đều do ý niệm riêng biệt của Ðạo giáo, người thức thời vụ phải biết rõ." (Nguyệt san ThôngTin số 112, trang 16)

Chức sắc Cao Ðài được tham gia làm Chánh trị không?

Trả lời: Không, dứt khoát là không, vì luật pháp của Ðạo Cao Ðài tuy không ghi rõ là nghiêm cấm Chức sắc làm chánh trị, nhưng lại nói rõ rằng:

• Buộc Chức sắc phải phế đời hành Ðạo,
• Nghiêm cấm Chức sắc mượn danh Ðạo tạo danh đời,
• Nghiêm cấm Chức sắc lợi dụng danh Ðạo làm điều bất chánh.

Như thế là rõ ràng là luật pháp của Ðạo Cao Ðài cấm hẳn Chức sắc làm chánh trị.

Những điều luật trên, xin chép rõ ra sau đây:

•  1. Theo Ðạo Nghị Ðịnh thứ 5 của Ðức Lý Giáo Tông và Ðức Phạm Hộ Pháp:

  Ðiều thứ nhứt: Buộc cả Chức sắc đã thọ phong phải phế đời hành Ðạo. (Ðã phế bỏ việc đời rồi thì đâu còn làm chánh trị được).

•  2. Theo Ðạo Luật năm Mậu Dần (1938):

  - Nếu như một ai còn đương quyền đời mà muốn vào hàng phẩm Chức việc thì phải từ bỏ quyền đời đặng để trọn tâm lo tròn trách nhiệm Ðạo.

•  3. Trong Thập hình của Ðức Lý Giáo Tông:

  Ðệ nhị hình: Chư Chức sắc Thiên phong không tùng mạng lịnh của Hội Thánh:

  • Thuyên bổ không đi.
  • Không trọn phế đời hành đạo.
  • Bỏ bê phận sự.

  Những vị nào phạm vào các điều trên đây thì bị khép vào tội thứ hai trong Thập hình của Ðức Lý Giáo Tông, nghĩa là giáng cấp tới hàng tín đồ hay là buộc hành đạo ngoại quốc, trừ ra các xứ lân bang Nam quốc như Ai Lao, Tần quốc.

  Ðệ tam hình:

  • Làm nhơ danh Ðạo.
  • Mượn danh Ðạo tạo danh đời.
  • Lợi dụng danh Ðạo làm điều bất chánh.

  Những vị nào phạm vào các khoản trên đây thì bị khép vào tội thứ ba trong Thập hình của Ðức Lý Giáo Tông, nghĩa là giáng cấp từ đương quyền xuống tới hai hay là một cấp.

Do đó, một vị Chức sắc của Ðạo Cao Ðài, nếu lấy danh nghĩa Chức sắc mà đi làm chánh trị, dù dưới bất cứ hình thức nào, đều là một trong tội đối với luật pháp của Ðạo.

Tuy nhiên, trong một vài trường hợp, nếu một Chức sắc muốn làm chánh trị, như tham gia vào các chức vụ trong chánh quyền đời hay ở cơ quan dân cử lập pháp, buộc vị Chức sắc ấy phải làm đơn xin giao phẩm tước Chức sắc lại cho Hội Thánh;

Rồi mới được tham gia vào chánh quyền đời với tư cách là một tín đồ bình thường và là một công dân của quốc gia.

Sau khi hết hoạt động chánh trị, muốn trở lại tu hành, vị đó phải làm đơn xin Hội Thánh cho phục hồi phẩm vị Chức sắc cũ, và lúc đó Hội Thánh sẽ định đoạt.

Tôn giáo là siêu chánh trị:

"Những người trong cửa Ðạo từ lâu không dám bàn đến hai tiếng CHÁNH TRỊ, vì quan niệm rằng chánh trị là có lập phe đảng, có tranh bá đồ vương, có giựt giành quyền thế. Tại hiểu như vậy nên không dám nghĩ và bàn đến hai tiếng ấy.

Thật nghĩa của nó là cao cả biết bao!

Ðịnh nghĩa: CHÁNH là chánh trực, quang minh, ngay thẳng, đúng đắn, có nhân nghĩa đạo đức và háo sinh. TRỊ là an ninh, bảo tồn trật tự, hòa thuận dưới trên.

Trên thế gian nầy, nhơn loại vì còn những quốc gia trong vòng loạn lạc triền miên, danh từ Chánh trị bị lạm dụng vì người chấp hành không đúng nghĩa của nó.

Bởi đó mà danh từ ấy không được đề cập trong cửa tôn giáo hay đạo giáo.

Ngày nay cũng như từ bao giờ, những phần tử tốt, tu hành chơn chánh trong cửa Ðạo, hằng hoàn thiện hóa từ nội tâm đến ngoại thể con người cho đúng với hai chữ đạo đức. Ðó là phần vụ Tu Thân.

Còn phần lập công bồi đức là việc tế nhơn độ thế. Làm những công việc xã hội từ thiện, lấy lý Ðạo lồng vào việc làm để tỉnh thức kẻ tội lỗi hung ác trở lại đường thiện lương thuần mỹ, giáo dân vi thiện.

Ðộ được một người vào cửa thiện là giảm đi một phần tử xấu của quốc gia. Ðộ được một người biết làm công việc giáo dân vi thiện là đã bớt đi hằng trăm phần tử xấu của quốc gia.

Nếu độ được trăm ngàn muôn triệu người như vậy thì một quốc gia sẽ giảm đi rất nhiều khám đường và sẽ chuyển những cơ sở ấy lại thành Giáo Ðường.

Như vậy, không phải Ðạo đức là Siêu Chánh trị hay sao?

Nếu mỗi người thương nhau trong tình Ðạo hữu, trong tình anh chị em cùng một Cha chung Thượng Ðế, lo dìu dẫn nhau, bảo trợ nhau, dạy dỗ nhau như người cùng ruột thịt thì xã hội quốc gia đương nhiên an bình, dân tình được lạc nghiệp.

Việc làm ấy trong quyền pháp Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ đã ấn định rõ ràng từ buổi sơ khai Ðại Ðạo.

Nếu cấp thừa hành đứng đắn nghiêm chỉnh phổ độ chúng sanh càng đông thì quốc gia xã hội sớm thanh bình thạnh trị.

Ðược thạnh trị nhờ chữ CHÁNH: Chánh tâm, Chánh trực, Chánh tín, từ lớn chí nhỏ, từ quan chí dân, từ kẻ sĩ phu tới hàng cùng đinh mà được Chánh thì lo gì không thạnh trị an ninh, quốc gia cường thịnh, xã hội thanh bình.

Ðó không phải Ðạo đức là Siêu Chánh trị hay sao?

Người làm đạo đức là làm Chánh trị trong tình thương yêu, giáo dục và bảo tồn.

Dầu mang sắc thái riêng biệt của mỗi tôn giáo, mỗi tổ chức hành đạo có khác nhau, nhưng cái cứu cánh căn bản của nó là tế nhân lợi vật, giáo dân vi thiện, để đem lại xã hội thanh bình, quốc gia thạnh trị trong tình thương.

Người lãnh đạo xem dân như con đẻ, dân xem người lãnh đạo như cha sanh. Bổn phận, nhiệm vụ và quyền lợi tương thân tương trợ trong đường lối Chánh tâm, Chánh trực.

Ðó là đạo làm người ở thế gian. Ðừng hiểu rằng vào Ðạo là trốn tất cả sự đời, mà phải hiểu vào đạo có hai phần: Một phần về tâm linh, một phần về nhơn sanh thế đạo.

Nếu đóng cửa độc thiện kỳ thân thì Thượng Ðế cũng không mở Ðạo mà làm gì.

Giữa thời buổi loạn ly cũng là giữa lúc phân Chánh biệt Tà, phân thanh lóng trược, cũng là buổi sàng sảy thanh lọc.

Bao nhiêu căn duyên nghiệp quả mới hưởng được buổi lập đời Thượng nguơn Thánh đức. Ðừng vì ngoại cảnh để mất phong độ cốt cách của người tu hành.

Nếu đạo đức không đem lại sự an bình thạnh trị thì Thượng Ðế cũng không mở Ðạo làm chi!" (Trích trong Thánh giáo Sưu tập)

Chánh Trị Ðạo

Chánh Trị Ðạo là một tổ chức cầm quyền cai trị trong Ðạo, có nhiệm vụ hướng dẫn các tín đồ đi đúng theo con đường đạo đức để đạt đến hạnh phúc và bảo tồn sanh chúng.

Chánh Trị Ðạo khác hẳn Chánh trị Ðời, tức là khác hẳn Chánh trị của xã hội quốc gia, vì Chánh Trị Ðạo chỉ thuần túy về đạo đức tu hành mà thôi.

Thuyết Ðạo của Ðức Phạm Hộ Pháp: "Bần đạo nói quyết một điều là Chánh Trị Ðạo mà có dính một chút quyền đời thì dị hợm xấu xa lắm vậy!

Bởi tinh thần không chịu vật chất, vật chất không hề hòa thuận với tinh thần.

Trường quan lại của nền Chánh giáo của Ðức Chí Tôn khác hơn đời, chúng ta chỉ lấy đạo đức nhơn nghĩa làm quyền, còn ngoài kia họ lấy quyền lực cưỡng bức, hai cái so nhau khác hẳn.

Trong cửa Ðạo, nếu chẳng biết quyền mình là gì, lại bắt chước đồ theo tâm lý thiên hạ, cưỡng bức vô đạo đức, vô nhơn tình, thì quả nhiên sái hẳn.

Quyền của chúng ta là chỉ lấy đạo đức tinh thần của tổ phụ ta để lại trong 4000 năm làm huệ kiếm để bảo trọng quốc hồn của nòi giống mới trúng, còn ngoài ra dùng phương pháp khác là sai lầm."

Khi Ðức Quyền Giáo Tông Lê Văn Trung đăng Tiên vào năm 1934, do lịnh Ngọc Hư Cung, Ðức Lý Giáo Tông giao quyền Giáo Tông tại thế cho Ðức Phạm Hộ Pháp.

Ðức Ngài nắm quyền Thống nhứt, Chưởng quản Nhị hữu hình Ðài: Hiệp Thiên và Cửu Trùng, Ðức Ngài lo củng cố nền Ðạo đang rã rời vì sự phá khuấy của Ban Chỉnh Ðạo Bến Tre;

Bằng cách tổ chức lại nền Ðạo thành 4 cơ quan theo Ðạo luật Mậu Dần (1938), gọi là 4 cơ quan Chánh Trị Ðạo của Ðạo Cao Ðài, kể ra:

•  I. Hành Chánh Ðạo:

  Hành Chánh Ðạo là cơ quan để thi hành các luật lịnh của Hội Thánh, hoặc của chúng sanh dâng lên mà đã có Quyền Chí Tôn phê chuẩn;

  Nghĩa là buộc chúng sanh phải tuân y luật pháp mà đi trên con đường đạo đức cho đặng thong dong, hòa bình, trật tự, hạnh phúc, tức là thực hành cả khuôn viên luật pháp cho ra thiệt tướng.

  Cầm đầu cơ quan Hành Chánh Ðạo là 3 vị Ðầu Sư Nam và vị Nữ Ðầu Sư thuộc Cửu Trùng Đài.

•  II. Phổ Tế:

  Phổ Tế là cơ quan để cứu vớt hoặc độ rỗi những người lạc bước thối tâm, cùng an ủi khuyên lơn những kẻ đã bị luật pháp buộc ràng mà phế vong phận sự, hay là độ rỗi những kẻ hữu tâm tầm Ðạo.

  Cầm đầu cơ quan Phổ Tế là một Chức sắc Cửu Trùng Đài làm Chủ Trưởng.

•  III. Phước Thiện:

  Phước Thiện là cơ quan bảo tồn sanh chúng trên đường sanh hoạt nuôi sống thi hài;

  Tức là cơ quan giải khổ cho chúng sanh, tầm phương bảo bọc những kẻ tật nguyền, cô độc, dốt nát, hoặc giúp tay cho bên Hành Chánh thi hành luật pháp cho đặng dễ dàng trọn vẹn. (Xem chi tiết nơi chữ: Phước Thiện, vần P)

  Cầm đầu Cơ Quan Phước Thiện là 2 vị Chưởng quản Phước Thiện Nam và Nữ phái.

•  IV. Tòa Ðạo: (Bộ Pháp Chánh)

  Tòa Ðạo hay Bộ Pháp Chánh là cơ quan bảo thủ chơn truyền, giữ gìn luật pháp Ðạo;

  Chăm nom chư Chức sắc, Chức việc và Ðạo hữu thi hành phận sự, che chở kẻ yếu tha, binh vực những người cô thế, hoặc tiếp cả sự uất ức bất công của toàn sanh chúng;

  Tức là giữ nét công bình trên mặt Ðạo, lại cũng là một cơ quan giúp cho Hành Chánh, Phước Thiện và Phổ Tế thêm oai quyền mạnh mẽ tôn nghiêm đặc sắc.

Tóm lại là lập phương bảo toàn sanh chúng khỏi điều thống thiết đau khổ với nét oai nghiêm của Chức sắc đương quyền hành chánh. (Xem chi tiết nơi chữ: Bộ Pháp Chánh)

Cầm đầu Bộ Pháp Chánh là một vị Thời Quân chi Pháp, Chưởng quản Bộ Pháp Chánh.

Mỗi năm vào ngày Lễ Vía Ðức Chí Tôn, mùng 9 tháng Giêng, tất cả các Chức sắc Thiên phong Nam Nữ có trách nhiệm trong nền Chánh Trị Ðạo phải hội nhóm tại Tòa Thánh đặng chia ra quan sát Tờ Vi bằng của Quyền Vạn Linh ước vọng, cùng tầm phương pháp thực hành cho nên mặt Ðạo.

Sau khi 4 cơ quan của nền Chánh Trị Ðạo hiệp nhau lập luật và quyết định phương pháp thực thành thì buộc Hội Thánh phải thi hành y theo, tức nhiên nó sẽ thành luật;

Bởi vì theo Thiên ý của Ðức Chí Tôn là để trọn quyền cho chúng sanh tự lập luật mà tu, nên các nguyện ước của Quyền Vạn linh cầu nài và Quyền Chí Tôn công nhận nhập thành với Tân Luật gọi là Luật Hội Thánh.

Trong kỳ hạn 6 tháng, Hội Thánh sẽ phái một Ban Thanh Tra đi xem xét các hành động của 4 cơ quan Chánh Trị Ðạo cho đặng am hiểu để tầm phương hay giúp Hội Thánh chấn chỉnh lại cho đặc sắc. (Trích Ðạo Luật Mậu Dần 1938).

Chánh Trị Sự - Phó Trị Sự - Thông sự

Chánh Trị Sự là phẩm Chức việc do Ðức Lý Giáo Tông lập ra để làm đầu một Hương đạo, gọi là Ðầu Hương đạo, có phận sự coi về hành chánh và luật pháp trong một Hương đạo.

Hương đạo là một tập thể các tín đồ cư ngụ trong một xã hay một làng. Một Hương đạo được chia làm nhiều Ấp đạo.

Phó Trị Sự là phẩm Chức việc do Ðức Lý Giáo Tông lập ra để giúp việc cho Chánh Trị Sự và làm đầu một Ấp đạo về phương diện hành chánh.

Thông sự là phẩm Chức việc do Ðức Phạm Hộ Pháp lập ra để coi về Luật pháp trong một Ấp đạo.

Với nhiệm vụ đặc biệt của mỗi vị Chức việc trong Hương đạo, nên Pháp Chánh Truyền gọi:

•  Chánh Trị Sự là Ðầu Sư Em, vì nắm cả hai quyền: Hành Chánh và Luật pháp trong một Hương đạo.

  Còn Ðầu Sư thì nắm cả hai quyền Hành chánh và Luật pháp của cả Cửu Trùng Đài.

•  Phó Trị Sự là Giáo Tông Em, vì chỉ nắm quyền Hành chánh trong một Ấp đạo.

  Còn Ðức Giáo Tông thì nắm quyền Hành chánh của cả nền Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ.

  Nhiệm vụ của Phó Trị Sự và Ðức Giáo Tông thì giống nhau nhưng phạm vi quyền hạn lớn nhỏ thì khác nhau.

•  Thông Sự là Hộ Pháp Em, vì chỉ nắm quyền về Luật pháp trong một Ấp đạo.

  Còn Ðức Hộ Pháp thì nắm quyền về Luật pháp của cả nền Ðạo của Ðức Chí Tôn. Nhiệm vụ thì giống nhau, nhưng phạm vi quyền hạn lớn nhỏ thì khác nhau.

Trong một Hương đạo, chỉ có một vị Chánh Trị Sự làm Ðầu Hương đạo, nhưng có nhiều Phó Trị Sự và nhiều Thông Sự tùy theo Hương đạo ấy có bao nhiêu Ấp đạo.

Các vị Chánh Trị Sự, Phó Trị Sự, Thông Sự trong một Hương đạo được gọi chung là Chức việc Bàn Trị Sự Hương đạo.

Ðối với Hội Thánh ở Trung ương thì gọi là Hội Thánh Anh, còn các Chức việc Bàn Trị Sự ở Hương đạo được gọi là Hội Thánh Em.

Hội Thánh Anh cai quản toàn đạo, còn Hội Thánh Em chỉ cai quản một Hương đạo mà thôi.

Hội Thánh Anh chỉ có một ở trung ương, nhưng Hội Thánh Em thì có rất nhiều, hằng vạn hằng ức ở khắp các địa phương trong nước và cả thế giới.

Hội Thánh Em làm nền tảng cho Hội Thánh Anh ở trung ương.

Cho nên, dầu Hội Thánh Anh có bị hoàn cảnh làm cho mất đi mà Hội Thánh Em ở các địa phương còn thì nền Ðạo vẫn còn.

• Quyền hành, Bổn phận, Luật công cử, quyền sửa trị của Chánh Phó Trị Sự và Thông Sự: Xem: Bàn Trị Sự, vần B.
• Ðạo phục của Nam Nữ Chức việc Bàn Trị Sự: Xem Pháp Chánh Truyền Chú giải.

Luật Cầu phong:

Chiếu theo Thánh giáo của Ðức Nguyệt Tâm Chơn Nhơn, Chánh Trị Sự có 5 năm công nghiệp đầy đủ với chức trách của mình;

Có Tờ Kiết chứng công nghiệp, Tờ Tánh hạnh, trường trai, đạo đức, đủ tư cách và phải độ đặng 300 người nhập môn (chẳng kể số Ðạo hữu của Cựu Chánh Trị Sự đã độ đặng) thì mới đem vào sổ cầu phong thăng thưởng lên phẩm Lễ Sanh.

Việc Cầu phong nầy phải đưa ra Quyền Vạn linh định đoạt.

Khi đắc phong rồi, phải học Ðạo nơi Hạnh Ðường Tòa Thánh, và phải đi tập sự một thời gian, chừng nào đủ tài đức cầm quyền hành chánh thì mới đặng bổ làm Ðầu Tộc Ðạo.

Chánh truyền

Chánh truyền là Giáo lý chơn chánh được truyền lại.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Từ trước Ta giáng sanh lập Phật giáo gần sáu ngàn năm thì Phật đạo Chánh truyền gần thay đổi.

Chánh tự

Chánh tự là chữ viết chánh thức dùng để chép kinh sách và dạy Ðạo.

Phật giáo dùng chữ Phạn để chép Tam Tạng Kinh của Phật giáo, nên chữ Phạn là Chánh tự của Phật giáo.

Ngày nay, Ðức Chí Tôn chọn Việt Nam để mở Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ, nên Ðức Chí Tôn chọn chữ quốc ngữ của Việt Nam làm Chánh tự để truyền đạo, chép các kinh sách của Ðạo, và giảng giải đạo lý.

Vả lại, chữ Việt Nam có một ưu điểm mà không một thứ chữ viết nào trên thế giới có thể so sánh được, bởi vì lẽ nó là tiếng đơn âm, và viết theo mẫu tự La-tinh, nên rất dễ học và rất tiện dụng.

Nó thể hiện sự hòa hợp tuyệt diệu giữa hai nền văn hóa Ðông phương và Tây phương, nên rất đáng được Ðức Chí Tôn chọn làm Chánh tự để mở Ðạo Cao Ðài cho toàn thế giới.

Thánh giáo của Ðức Chí Tôn ngày 29-7-Bính Dần (1926), chép trong Ðạo Sử của Bà Nữ Ðầu Sư Hương Hiếu, có đoạn Ðức Chí Tôn nói với Hòa Thượng Như Nhãn như sau:

"Như Nhãn hiền đồ! Thầy không muốn nói với con bằng Hớn ngôn, vì tiếng An Nam từ đây Thầy cho là Chánh tự đặng lập Ðạo của Thầy nên buộc phải nói rõ với con."

Chánh văn

Chánh văn là văn chương chánh đáng, đúng cách.

Kinh Nhập Hội: Soi tường chơn lý, chỉ rành Chánh văn.

Chánh vị

Chánh vị là phẩm vị chánh thức được Hội Thánh nhìn nhận.

Hiến pháp Hiệp Thiên Đài qui định rằng: phẩm Luật Sự do khoa mục tuyển chọn, tức là phải trải qua một kỳ thi tuyển.

Sau khi đậu rồi, phải học Ðạo và tập sự trong một thời gian là một năm thì Hội Thánh Hiệp Thiên Đài mới nhìn nhận vào hàng Luật Sự Chánh vị.

Chánh vị còn có nghĩa là phẩm vị thiệt thọ, không phải quyền tạm.

Các phẩm vị Chức sắc cao cấp Cửu Trùng Đài như Chánh Phối Sư, Ðầu Sư, thường được Ðức Lý Giáo Tông phong làm Quyền, rồi sau khi hành sự được vài năm mới được đưa vào hàng Chánh vị.

Thí dụ như: Quyền Thượng Chánh Phối Sư, Quyền Ngọc Chánh Phối Sư, như vậy là chưa được vào Chánh vị.

Khi được vào Chánh vị rồi thì không có chữ Quyền phía trước, chỉ gọi là Thượng Chánh Phối Sư hay Ngọc Chánh Phối Sư.

Trường hợp Ðức Quyền Giáo Tông Lê Văn Trung:

Quyền hành Giáo Tông được phân ra làm hai: Quyền hành thiêng liêng và quyền hành tại thế.

Quyền hành Giáo Tông thiêng liêng vẫn do Ðức Lý Thái Bạch nắm giữ, Ðức Lý giao quyền Giáo Tông tại thế cho Ngài Lê Văn Trung, nên toàn đạo gọi Ngài là Ðức Quyền Giáo Tông Lê Văn Trung.

Chày kình

Chày kình là cái chày bằng gỗ mà ở đầu có chạm hình cá kình, dùng để dộng chuông nơi Thánh Thất hay Ðiện Thờ.

Tương truyền, thuở xưa nơi bờ biển có một loại thú tên là con bồ lao, nó rất sợ cá kình, vì cá kình thường bơi vào bờ để đánh bồ lao.

Mỗi khi bồ lao bị cá kình đánh thì nó hét vang lên, tiếng kêu rất lớn.

Vì thế, người xưa thường đúc đỉnh chuông có hình hai con bồ lao, tạo thành hai cái quai để treo chuông, còn cái chày gỗ thì chạm hình con cá kình.

Người ta tin rằng khi Chày kình dộng vào chuông bồ lao thì nó phát ra tiếng chuông thật to.

Do đó, tiếng Chày kình là chỉ tiếng chuông chùa, hay chỉ việc tụng kinh gõ chuông gõ mõ tu hành.

Thơ của Chu Mạnh Trinh:

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Cân vàng khôn lấy nện Chày kình.

CHÂM

Châm chế

Châm chế có nghĩa đen là thêm vô hay bớt ra cho vừa.

Nghĩa thường dùng:

• Giảm nhẹ bớt yêu cầu.
• Chiếu cố mà tha thứ.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Còn sự tự hối của mỗi đứa, sau nầy ra sao thì tăng tội phước, cũng vì đó là Châm chế.

Châm chước

Châm chước là người nầy rót rượu mời người kia, người kia lại rót rượu mời lại người nầy.

Như thế là đều hòa cho hai bên. Ðó là nghĩa đen.

Nghĩa thường dùng là: Thêm bớt hai bên sao cho vừa phải với nhau.

Nghi Châm chước: là nghi thức tế lễ có bớt đi một số lớn tiết mục để cho đơn giản và ít mất thời gian.

Trong Tang lễ, khi phụ tế thì dùng nghi Châm chước.

Châm tửu

Châm tửu là rót rượu.

Ðây là câu xướng của lễ sĩ trong nghi thức tế lễ. Khi lễ sĩ xướng: "Châm tửu" thì người chấp sự rót rượu vào ly trên bàn thờ, để làm lễ dâng rượu.

Chấn động

Chấn động là vang động lừng lẫy cả lên.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Những bậc Tiền Thánh báo tin ngày Giáng sinh Chấn động của Chúa Cứu Thế Jésus.

Chấn hưng

Chấn hưng là sắp đặt lại cho hoàn chỉnh và thịnh vượng hơn.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Vì vậy là Thầy muốn cho mỗi đứa đều để lòng lo liệu Chấn hưng nền Thánh giáo.

Phật giáo Chấn hưng: Lúc sơ khai nền Ðạo, vào giữa năm Bính Dần (1926), nhà cầm quyền Pháp hỏi quí vị tiền khai đây là mối Ðạo gì?

Quí vị ấy chưa dám nói đây là Ðạo Cao Ðài, là Ðại Ðạo Tam Kỳ Phổ Ðộ, vì những từ ngữ nầy còn mới mẻ quá, chỉ nói vắn tắt với nhà cầm quyền Pháp, đây là Phật giáo Chấn hưng hay Phật giáo canh tân (Bouddhisme renové).

Thật vậy, Ðạo Cao Ðài không những Chấn hưng Phật giáo mà Chấn hưng cả Tứ giáo nữa: Ðó là Chấn hưng Phật giáo, Lão giáo, Nho giáo và Thánh giáo Gia Tô.

Chẩn bần

Chẩn bần là đem tiền bạc, vật thực, thuốc men đến giúp đỡ người nghèo khổ.

Kinh Sám Hối: Thí tiền thí bạc Chẩn bần.

CHẤP

CHẤP: 執 có hai nghĩa tùy trường hợp:

Chấp bút

Chấp bút là đồng tử tay cầm cây viết (thường là viết chì) đặt trên tờ giấy trắng, chờ một Ðấng thiêng liêng giáng điển vào cánh tay cầm bút để tay viết ra chữ trên tờ giấy.

Chấp bút là một hình thức thông công với các Ðấng thiêng liêng, nhưng chỉ cần một đồng tử, nên thường được dùng trong trường hợp khẩn cấp và cần giữ bí mật.

Ðồng tử ngồi Chấp bút phải là người có đạo hạnh thanh cao, trường chay, tuyệt dục để chơn thần được tinh tấn;

Thân thể và y phục phải sạch sẽ, nghiêm trang, tay cầm bút phải xông hương khử trược, tâm phải tịnh, ý tưởng phải trong sạch, không không.

Khi ngồi Chấp bút, phải ngồi ngay ngắn, nghiêm trang.

Ðức Chí Tôn dạy như sau:

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: "Còn Chấp bút, khi Thầy đến thì làm cho thần của con bất định một lát cho thần xuất ra nghe Thầy dạy, còn tay con tuân theo mà viết, ấy là một phần của con, một phần của Thầy hiệp nhứt mới thấu đáo Càn Khôn, tinh thông vạn vật đặng."

"Kẻ phò cơ, Chấp bút cũng như tướng soái của Thầy để truyền Ðạo cho thiên hạ. Các con đừng tưởng việc bút cơ là việc tầm thường."

Chấp mê

Chấp mê là cố chấp một cách mê muội, đã lầm lạc mà không biết lại cố chấp nó.

Chấp mê bất ngộ: Cố chấp trong mê muội thì không bao giờ có thể giác ngộ được.

Chấp ngã

Chấp ngã là cố chấp cái ta của mình, cho rằng chỉ có mình là hiểu biết đúng, cái hiểu của người khác thì sai, chỉ có mình là tài giỏi hơn hết.

Sự Chấp ngã đưa đến Ngã mạn, kiêu căng, tự tôn tự đại.

Vì Chấp ngã nên không thấy được cái dở, cái xấu của mình để sửa đổi và tiến bộ; cũng không thấy được cái hay của người khác mà học hỏi bắt chước.

Chấp ngã thì mê muội, không tiến hóa, và bị mọi người xa lánh, dễ đi đến chỗ thất bại trong mọi hoạt động.

Chấp sự giả các tư kỳ sự

Chấp sự giả: Người chấp sự, tức là người được phân công giữ một công việc trong một đàn cúng tế.

Chấp sự giả các tư kỳ sự là người được phân công phần việc nào thì đến giữ phần việc ấy.

Ðây là câu xướng của lễ sĩ trong nghi tiết cúng đại đàn nơi Báo Ân Từ, Ðiện Thờ Phật Mẫu hay Thánh Thất.

Khi lễ sĩ xướng câu nầy, những vị có trách nhiệm trong đàn cúng phải đứng tại vị trí phận sự của mình, dự bị sẵn sàng để thi hành nhiệm vụ, không được để cho sơ thất mà mang tội với các Ðấng thiêng liêng.

Chấp thủ

Chấp thủ là nói tắt thành ngữ: Thủ cơ chấp bút, nghĩa là phò cơ và chấp bút.

Ðó là hai cách thông công với các Ðấng Thiêng liêng.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Thủ cơ hay là chấp bút, phải để cho thần, tâm tịnh mà xuất chơn thần ra khỏi phách đặng đến hầu Thầy nghe dạy.

Khi Chấp thủ thì tay tuân theo chơn thần nói lại mà viết ra, mường tượng như con đặt để, con hiểu đặng vậy.

Chấp trách

Chấp trách là vịn vào một lý do về việc làm sai trái để trách phạt.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Thầy chẳng buổi nào Chấp trách các con, bởi lòng thương yêu hơn Chấp trách rất nhiều, sợ là sợ cho các con mất đức với chư Thần, Thánh, Tiên, Phật.

Chấp trung quán nhứt

Chấp trung là giữ cái mức giữa, không thái quá mà cũng không bất cập. Ấy là cái đạo Trung Dung của Ðức Khổng Tử.

(Xem chi tiết nơi chữ: Trung Dung, vần Tr).

Quán nhứt là một dây chuỗi mà xâu được nhiều thứ, ý nói chỉ lấy một lẽ mà suốt cả mọi việc. (Xem chi tiết nơi chữ: Nhứt dĩ quán chi, vần Nh).

Thường nói: Chấp trung quán nhứt và Doãn chấp quyết trung.

Chấp trung quán nhứt: là giữ đạo Trung Dung một xâu xuyên suốt từ đầu đến cuối.

Ðức Khổng Tử nói: "Ngô đạo nhứt dĩ quán chi" (吾道一以貫之) nghĩa là: Ðạo của ta suốt từ đầu đến cuối chỉ có một lý mà thôi.

Câu nói ấy tóm hết cái Ðạo của Ngài, làm cho cái thống hệ nhứt thể rất sáng tỏ. Ðạo Nhứt quán ấy còn được gọi là Trung Thứ hay Nhân Nghĩa, cũng do Ðạo Nhân mà ra cả.

Doãn chấp quyết trung: (允執厥中) là hãy tin giữ lấy cái đạo Trung.

Ông Chu Hy viết: Xem trong kinh, Doãn chấp quyết trung là lời của vua Nghiêu dặn lại vua Thuấn.

Sau đó, khi vua Thuấn truyền ngôi lại cho vua Võ, vua Thuấn dặn lại vua Võ:

"Nhân tâm duy nguy, đạo tâm duy vi, duy tinh duy nhứt, doãn chấp quyết trung (人心惟危，道心惟微，惟精惟一，允執厥中)

Nghĩa là: Cái tâm của người thì hiểm nghèo, cái tâm của đạo thì kín nhiệm, phải giữ cái tâm của mình cho tinh thuần và chuyên nhứt, thì mới giữ được cái đạo Trung.

Lời nói của vua Nghiêu rất mực thay! Ðến khi vua Thuấn dặn lại vua Võ lại thêm ba lời nữa để cho ý nghĩa càng thêm sáng tỏ, như thế là đầy đủ và tỏ rõ lắm vậy.

Người ta thường nói cái hư linh tri giác của cái Tâm chỉ là một, thế mà lại chia ra: Nhân tâm và Ðạo tâm, hai cái đó khác nhau, ấy là vì muốn giữ cái công chánh của tính Trời phú bẩm.

Do đó, Nhân tâm thì hiểm nghèo, không yên ổn và thường nghiêng về Nhân dục; còn Ðạo tâm thì kín nhiệm, khó thấy được, nhưng lúc nào cũng tồn tại.

Cái Ðạo tâm đó khi hiển lộ thì nó là Phật tánh, tức là cái tánh bổn thiện của con người.

Con người ai cũng có Nhân tâm và Ðạo tâm, hai cái ấy xen lẫn nhau chỉ trong gang tấc. Dầu bậc thượng trí hay bậc hạ ngu đều có hai cái tâm ấy như nhau.

Do đó, phải "tinh" để xét hai cái tâm ấy đừng cho lẫn lộn, phải "nhứt" để giữ cái công chánh của bổn tâm, đừng để nó xa lìa;

Rồi theo thế mà làm, không gián đoạn thì Ðạo tâm sẽ thường làm chủ được mình;

Buộc Nhân tâm phải tùng phục, ắt là hiểm nghèo trở thành yên ổn, mọi việc làm đều khỏi sai lầm vì thái quá hay vì bất cập, tức là giữ được đạo Trung.

Những điều của ông Chu Hy nêu ra như đã nói ở trên, không những là yếu chỉ của đạo Trung Dung, mà cũng là cái gốc trong phép tu dưỡng của con người muôn thuở.

Ðây là chỗ gặp nhau của Tam Giáo. Chỉ có một lý mà mỗi tôn giáo đều dùng những từ ngữ riêng của tôn giáo mình mà diễn tả, nên khi thoạt thấy thì tưởng là khác nhau.

Con người nơi cõi trần, dù ở bực thấp hay bực cao, mỗi người cũng đều có một Nhân tâm và Ðạo tâm (Thiên tâm).

Trong Nhân tâm ấy có một điểm Ðạo tâm, nếu điểm Ðạo tâm ấy lu lờ thì Nhân tâm sẽ lấn lướt, con người ấy sẽ đi vào đường ác, chịu trong vòng vay trả mà phải luân hồi.

Nếu điểm Ðạo tâm sáng tỏ, Nhân tâm phải phục tùng theo thì con người ấy sẽ càng lúc càng thiện lương chơn chánh, càng tiến hóa, sớm được trở về cùng Ðức Chí Tôn Thượng Ðế.

CHÂU

Châu cấp

Châu cấp hay Chu cấp là đem tiền bạc giúp cho đầy đủ, giúp tới nơi tới chốn để đủ sống.

Ðạo Luật năm Mậu Dần (1938): Mở thêm giáo viên Nam Nữ và định phần Châu cấp mỗi tháng.

Châu Công

Châu Công hay Chu Công là Công tước họ Châu, là Ông Châu Công Ðán, con thứ ba của vua Châu Văn Vương, em ruột của Châu Võ Vương, chú ruột của Châu Thành Vương.

Khi vua Văn Vương băng, truyền ngôi lại cho Võ Vương thì Châu Công Ðán giúp anh sắp đặt các việc chánh trị, chiêu đãi người hiền, đặt ra lễ nhạc.

Châu Công xem xét gương hưng vong của các đời trước như: Ðường, Ngu, Hạ, Thương, thấy rằng chỉ do chư Hầu bất phục mà ra.

Do đó, Châu Công đem những đất đai đã chiếm được phong cấp cho các tù trưởng cũ, còn các nơi trọng yếu thì phong cho các công thần, hoặc phong cho người trong dòng họ để khống chế các chư Hầu cũ và cũng là làm hàng rào bảo vệ triều đình.

Các chư Hầu mới cũ đều theo đất phong lớn nhỏ mà hưởng các tước: Công, Hầu, Bá, Tử, Nam.

Ðất phong của Công và Hầu là 100 dặm vuông, đất phong của tước Bá là 70 dặm vuông, đất phong của tước Tử là 50 dặm vuông. Người được đất phong dưới 50 dặm vuông thì gọi là Phụ dung.

Châu Công đặt ra Lễ Nhạc, nghi thức nơi triều đình, trật tự trong gia tộc, các việc đều được qui định chặt chẽ.

Nông nghiệp được đặt theo phép Tỉnh điền. Một khoảng đất rộng chừng năm sáu trăm mẫu được chia thành 9 khu vực theo hình chữ Tỉnh (井), 8 gia đình chia nhau ở 8 khu chung quanh, và phải chung sức nhau cày cấy khu trung tâm để lấy lúa nộp cho triều đình.

Châu Công chế ra xe chỉ Nam để đưa sứ giả nước Việt về nước, không bị lạc đường.

Công Công có một công trình văn học lớn là tiếp nối vua cha (Châu Văn Vương) chuyên tâm nghiên cứu Kinh Dịch.

Vua Văn Vương mới viết ra Thoán Từ để giải nghĩa 64 quẻ của Kinh Dịch do vua Phục Hy truyền lại, Ông Châu Công Ðán viết thêm Hào Từ để giải thích các hào trong mỗi quẻ của 64 quẻ. Tổng cộng có 384 hào: 64 quẻ x 6 hào = 384 hào.

Khi Võ Vương băng, con là Tụng lên nối ngôi lấy hiệu là Thành Vương. Thành Vương còn nhỏ tuổi nên Châu Công giữ chức Nhiếp Chánh, trông coi mọi việc trong nước.

Có bọn bầy tôi cũ của vua Trụ phao ngôn rằng Châu Công sẽ phế Thành Vương để cướp ngôi vua.

Thành Vương nghe biết nhưng không trị tội kẻ phao ngôn ly gián phá hoại, mà Thành Vương lại có ý nghi ngờ.

Châu Công liền xin trả chức Nhiếp Chánh rồi lui về sống ở ấp riêng, soạn tập thơ Xuy Hiền gởi lên vua Thành Vương bày tỏ lòng trung nghĩa.

Vua Thành Vương cảm động, biết Châu Công là người trung nghĩa nên đi rước Châu Công trở lại triều đình làm Nhiếp Chánh như trước.

Châu Công Ðán nhiếp chính được 7 năm rồi giao chánh quyền lại cho vua Thành Vương, vì lúc đó Thành Vương đã trưởng thành tự mình quản lý được việc nước.

Em của Châu Công là Quản Thúc có ý đồ không tốt, nhiều lần gièm siễm, nói xấu Châu Công với vua Thành Vương, sau đó liên kết với Võ Canh và Tam Giám, bề tôi cũ của vua Trụ, nổi lên làm phản.

Một vài chư Hầu ở phía đông cũng hưởng ứng theo. Châu Công kéo binh đông chinh, bắt được Quản Thúc và Võ Canh giết đi, bình định được giặc;

Lại sai con là Bá Cầm đánh dẹp các chư Hầu làm phản như Hoài Di, Từ Nhung ở huyện Khúc Phụ tỉnh Sơn Ðông ngày nay.

Sau khi dẹp xong loạn, nơi đây lập thành nước Lỗ và phong đất nầy cho Bá Cầm, con của Châu Công Ðán.

Châu Công là một nhà chánh trị tài giỏi, mà cũng là một nhà bác học, lại rất kính trọng hiền sĩ. Lúc tắm gội hay khi ăn cơm mà nghe hiền sĩ đến viếng thăm, liền nhả cơm ra, vội bới tóc sửa áo ra tiếp khách.

Vợ của Châu Công là một mệnh phụ đứng bực nhứt của triều đình, nổi tiếng là người đức hạnh và gương mẫu, giúp đỡ chồng, lo lắng công việc gia đình hoàn hảo, lại lo việc canh cửi, làm gương tiết kiệm tốt cho dân.

Châu Công Ðán là người có nhiều tài đức, làm cho nền văn hóa của xã hội thời đầu nhà Châu rất rực rỡ và phồn thịnh.

Các chế độ, tộc chế, các lễ nhạc do Châu Công Ðán đặt ra có ảnh hưởng rất lớn lao đến chính trị và xã hội của Trung quốc, ảnh hưởng lên các nước lân bang theo văn hóa Trung quốc suốt hơn hai ngàn năm sau đó.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Chẳng khác nào khi trước, nhơn đạo chưa mở thì đã có Châu Công truyền trước.

Châu đạo

Châu đạo là một tỉnh đạo, tức là gồm các tín đồ cư ngụ trong một tỉnh.

Như vậy, một Châu đạo có nhiều Tộc đạo, và nhiều Châu đạo họp thành một Trấn đạo.

Ðứng đầu Châu đạo là một vị Khâm Châu đạo, phẩm Giáo Hữu, do Hội Thánh bổ nhiệm đến hành đạo.

Châu Mãi Thần

Nơi bao lơn trước Tòa Thánh có một bức tranh ghi lại sự tích của Châu Mãi Thần (hay Chu Mãi Thần), tượng trưng cho Sĩ, một trong tứ dân (Sĩ, Nông, Công, Thương) thời trước.

Châu Mãi Thần, người đất Cối Kê, đời nhà Hán, nhà rất nghèo, nhưng rất ham đọc sách.

Thuở hàn vi, chàng phải đi đốn củi rừng đem bán để sanh sống, thường treo sách nơi đầu gánh, vừa đi vừa đọc.

Vợ của Châu Mãi Thần không thể chịu nổi cảnh nghèo túng mãi như vậy được nên đòi thôi chồng, để đi lấy chồng khác khá giả hơn mà nương nhờ tấm thân.

Châu Mãi Thần khuyên vợ:

- Năm nay tôi 49 tuổi rồi, qua năm 50 tuổi, tôi biết tôi thế nào cũng lập được công danh. Bấy lâu nay, chúng ta sống trong cảnh cơ cực cũng đã quen rồi, nay nàng ráng chờ tôi một năm nữa thì nàng sẽ hưởng được phú quí.

Người vợ liền trả lời: - Ðến chừng Ông làm quan thì tôi đã chết đói rồi.

Thế là vợ của Châu Mãi Thần nhứt quyết bỏ chồng, nàng đi lấy một anh nông dân khá giả trong làng.

Châu Mãi Thần rất đau buồn. Chàng lại càng quyết tâm học tập hơn nữa, bất luận ngày đêm, cuốn sách đều kế bên mình.

Năm sau, Châu Mãi Thần được Nghiêm Trợ tiến cử lên vua Hán Võ Ðế, được vua thâu dụng, phong chức Trung Ðại Phu. Lúc bấy giờ xảy ra giặc giã ở vùng Ðông Việt.

Hán Võ Ðế sai Châu Mãi Thần lo chuẩn bị khí giới, thuyền bè, để cho binh sĩ đi dẹp giặc. Sau đó, Châu Mãi Thần được thăng chức làm Thái Thú Cối Kê.

Cối Kê là quê hương của họ Châu. Khi Châu Mãi Thần đến nhậm chức Thái Thú Cối Kê, quân dân địa phương phải ra nghênh đón.

Tới nơi, bỗng thấy người vợ cũ chạy đến đón trước đầu ngựa, xin Châu Mãi Thần bỏ qua chuyện lầm lỗi xưa của nàng, cho nàng trở lại làm vợ chàng.

Châu Mãi Thần bèn lấy một bát nước đầy, đổ xuống đất trước đầu ngựa, rồi bảo người vợ cũ:

- Nếu nàng hốt nước lại cho đầy bát như trước thì tôi sẽ đem nàng về với tôi như trước.

Bát nước đã đổ, làm sao hốt lại cho đầy. Bởi vậy, người vợ biết ý Châu Mãi Thần đã quyết nên hổ thẹn bỏ đi.

Tuy vậy, để đáp đền tình nghĩa vợ chồng ngày trước, Mãi Thần cấp cho người vợ cũ và chàng nông dân một ngôi nhà và một số tiền đủ để sống suốt đời.

Nhưng người vợ cũ cảm thấy quá xấu hổ, nên treo cổ tự tử. Người nông dân đem xác nàng táng bên bờ ao gần đường lộ.

Người đời có khắc một bài thơ 4 câu trên cái bia đặt trước mộ nàng để làm gương cho phụ nữ đời sau:

Tạm dịch:

Từ điển tích về Châu Mãi Thần, trong văn chương, người ta rút ra hai thành ngữ:

• Mã tiền bát thủy: Trước ngựa chén nước.
• Phúc thủy nan thu: Nước đổ khó hốt lại.

Hai thành ngữ nầy dùng để chỉ người vợ phụ bạc chồng lúc chồng còn hàn vi chưa gặp thời, và người chồng nhứt định không cho người vợ trở lại khi được vinh hiển.

Châu nhi phục thỉ

Châu nhi phục thỉ là đi giáp một vòng thì trở lại mối đầu và cứ thế tiếp tục, đúng một chu kỳ thì trở lại.

Ý nói: Việc đời cứ biến chuyển xoay vần và tái diễn.

Thuyết Ðạo của Ðức Phạm Hộ Pháp: Ðền Thánh hoàn thành là triệu chứng Châu nhi phục thỉ, từ đây sắp vô cùng, vạn linh sanh chúng sẽ được hưởng muôn điều hạnh phúc.

Châu thành Thánh địa

Châu Thành Thánh Ðịa là một vùng ngoại ô rộng lớn của Tòa Thánh Tây Ninh, rộng 20 383 mẫu, tức là 203 cây số vuông (theo tài liệu trong sách 40 năm lược sử Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ của Hoài Nhân), do các tín đồ Cao Ðài từ khắp nơi trong nước về Thánh Ðịa khai phá lập nghiệp sanh sống.

Dân số vùng Thánh Ðịa càng ngày càng đông, do sự sanh sản gia tăng và nhứt là thu hút các nơi do sự phát triển kinh tế mau lẹ của vùng nầy.

Theo Bảng Thống Kê trước năm 1974, Châu Thành Thánh Ðịa có tất cả 18 Phận đạo, từ Phận đạo Ðệ nhứt đến Phận đạo Thập bát. Các Phận đạo nầy được phân ra làm 3 khu vực theo hướng Bắc Nam:

• Châu Thành Bắc có 6 Phận đạo: 6, 10, 11, 12, 13, 18.
• Châu Thành Nam có 6 Phận đạo: 5, 8, 9, 14, 15, 16.
• Châu Thành Trung có 6 Phận đạo: 1, 2, 3, 4, 7, 17.

Ðến năm 1974 thì số Phận đạo là 19, và năm 1975 thì số Phận đạo là 20.

Theo Bảng Thống Kê năm 1974 báo cáo trong Hội Nhơn Sanh năm Giáp Dần (1974), Châu Thành Thánh Ðịa có:

• Số Phận đạo: 19
• Số Hương đạo: 198
• Số nóc gia: 29 874
• Nhân số: 170 000 người.
• Số lộ đất: 608 con đường.

Số Hương đạo và Phận đạo càng lúc càng tăng vì số tín đồ Cao Ðài qui tụ về Thánh Ðịa càng ngày càng đông.

• Mỗi Phận đạo có chừng 10 Hương đạo.
• Mỗi Hương đạo có 3 Ấp đạo, mỗi Ấp đạo có 36 nóc gia.
• Mỗi Ấp đạo chia ra làm 3 Liên gia, mỗi Liên gia có 12 nóc gia, lập thành Thập nhị Liên gia Bảo.

Ðứng đầu Châu Thành Thánh Ðịa là một vị Khâm Thành, phẩm Giáo Sư, do Hội Thánh bổ nhiệm.

Dưới vị Khâm Thành có 3 vị Phó Khâm Thành, phẩm Giáo Hữu, mỗi vị phụ trách một khu vực:

• Phó Khâm Thành Bắc.
• Phó Khâm Thành Trung.
• Phó Khâm Thành Nam.

Ðứng đầu Phận đạo là vị Ðầu Phận đạo, phẩm Lễ Sanh.

Ðó là sự tổ chức về Hành Chánh Ðạo trong Châu Thành Thánh Ðịa bên Cửu Trùng Đài.

Ðối với Cơ Quan Phước Thiện, hệ thống tổ chức trong Châu Thành Thánh Ðịa cũng tương tự như trên;

Nhưng các chức vụ thì gọi khác đi một chút để tránh sự trùng lập giữa Hành Chánh và Phước Thiện: như gọi Quản Châu Thành Thánh Ðịa, Phó Quản Châu Thành Bắc,... ..., rồi Quản Phận đạo, với phẩm cấp Chức sắc tương đương đối phẩm với Cửu Trùng Đài.

Châu toàn

Châu toàn hay Chu toàn là giúp đỡ một cách trọn vẹn.

Kinh Tụng Khi Thầy Qui Vị: Xin Châu toàn đường hạnh môn sinh.

Châu tri - Thông tri

Về từ ngữ, Châu tri và Thông tri đồng nghĩa, nhưng về phương diện Hành Chánh Ðạo, hai từ nầy khác nhau một chút:

Châu tri là văn kiện có mục đích phổ biến rộng rãi một vấn đề của đạo để cho toàn Chức sắc, Chức việc và Ðạo hữu nam nữ hiểu rõ, do cấp Thượng Thống Cửu viện ký tên.

Thông tri là văn kiện có mục đích giải thích pháp lý một vấn đề của đạo để cho toàn Chức sắc, Chức việc và Ðạo hữu nam nữ hiểu rõ, do cấp Thượng Thống Cửu Viện ký tên.

Chế biến

Chế biến là thay đổi để làm ra cái mới theo ý mình.

Chú Giải Pháp Chánh Truyền: Chẳng đặng cải mạng lịnh, tự mình Chế biến, nhứt nhứt đợi lịnh Ðầu Sư.

Chế ngự

Chế ngự là ngăn chận và cai trị, bắt buộc phải tuân theo.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Ấy là Trời đang Chế ngự số mạng của các con.

CHI

Chi chi hữu sanh

Chi chi hữu sanh là tất cả những thứ gì có sự sống, tức là tất cả các loài sinh vật.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Chi chi hữu sanh cũng do bởi chơn linh Thầy mà ra, hễ có sự sống ắt có Thầy. Thầy là cha của sự sống.

Chi lan

Chi lan là cỏ chi và cỏ lan, có hoa đẹp và tiết ra mùi thơm nhẹ nhàng, hòa hợp với nhau.

Theo sách Khổng Tử Gia Ngữ: Dữ thiện nhân cư như nhập Chi lan chi thất. Nghĩa là: Ở với người lành như vào nhà có cỏ chi cỏ lan.

Do đó, Chi lan là để chỉ người hiền đức, người tốt hay tình bạn cao quí.

Theo Tấn thư, Tạ An thường khuyên răn con cái trong nhà.

Con là Tạ Huyền thưa rằng: Tỷ như Chi lan ngọc thụ, dục sử kỳ sinh ư đình giai nhĩ. Nghĩa là: Cũng ước như cây chi cây lan là những cây quí được mọc trước thềm nhà.

Do đó, Chi lan cũng chỉ con hiền cháu quí.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển:

Chi phái

Chi phái là những chi nhánh do những Chức sắc của Ðạo Cao Ðài Tòa Thánh Tây Ninh tách riêng tự lập ra, không còn chịu hệ thống của Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh nữa.

Ðạo Cao Ðài do Ðức Chí Tôn Thượng Ðế lập nên, được chánh thức làm Lễ Khai Ðạo vào ngày 15-10-Bính Dần (1926).

Sau đó, một số Chức sắc cao cấp của Ðạo Cao Ðài không tùng phục Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh, nên tách riêng ra, lập cơ bút riêng, phong thưởng Chức sắc riêng, tạo thành những Chi phái của Ðạo Cao Ðài.

Từ năm 1928 đến năm 1934, có 5 Chi phái được lập ra có hoạt động đáng kể, nhưng vì muốn được con số 12 Chi phái, nên người ta kể thêm những nhóm nhỏ lẻ tẻ mà đúng ra không thể gọi là Chi phái.

Năm Chi phái có hoạt động đáng kể lúc đầu là:

• 1. Chiếu Minh (1927)
• 2. Cầu Kho (1930)
• 3. Minh Chơn Lý (1931)
• 4. Tiên Thiên (1932)
• 5. Ban Chỉnh Ðạo Bến Tre (1934).

Rồi từ 5 Chi phái nầy lại nảy sanh nhiều Chi phái khác nữa, như: từ Minh Chơn Lý nảy ra Minh Chơn Ðạo, từ Chi phái Chiếu Minh Vô Vi nảy ra Chiếu Minh Ðàn, Chiếu Minh Long Châu, vv... Chúng ta sẽ khảo sát kỹ ở phần sau.

Từ trước tới nay, ít tín đồ Cao Ðài muốn thảo luận vấn đề nầy một cách công khai và cởi mở, vì lẽ:

Người chủ trương lập Chi phái thì đứng núp sau lưng các Ðàn cơ và biện minh trách móc; người không chủ trương thì hoang mang hoặc không dám bàn, sợ phạm thượng mang tội.

Người tín đồ thì chẳng hiểu bề trong, nên chỉ biết đi theo Chức sắc lãnh đạo ở địa phương mình.

Thành phần tín đồ trí thức hiểu biết thì đâm ra khó chịu, tủi thẹn, rồi xa Ðạo, hoặc rút về tu tại gia, không muốn tham gia vào việc Ðạo.

Còn Hội Thánh thì không muốn phơi bày việc không tốt của Hội Thánh cho tín đồ biết vì sợ người ngoài biết được mà khinh rẻ cười chê, và làm suy giảm tín ngưỡng;

Nên mong mỏi những Chức sắc lập Chi phái hồi tâm, thương Thầy mến Ðạo mà trở về cùng Hội Thánh, hoặc được sự hộ trì của các Ðấng thiêng liêng để vấn đề được dàn xếp ổn thỏa êm đẹp.

Sự chia rẽ trầm trọng trong nội bộ của Ðạo Cao Ðài sau ngày Khai Ðạo dẫn đến sự phân chia Ðạo Cao Ðài thành nhiều Chi phái, đã làm cho biết bao thế hệ tín đồ Cao Ðài có nhiệt tâm thương Thầy mến Ðạo phải ngậm ngùi đau khổ, hổ thẹn;

Nhưng chúng ta không nên vì đó mà ém nhẹm đi, cần phải phơi bày ra để phân tích tìm hiểu, rút kinh nghiệm, để từ đây đến mãi về sau, không còn đi vào vết xe đã đổ trước nữa.

• I. Tiên tri sự phân chia Chi phái.
• II. Nguyên nhân phân chia Chi phái.
• III. Hậu quả việc phân chia Chi phái.
• IV. Các Chi phái của Ðạo Cao Ðài.
•  · · · Tổng kết số lượng Chi phái.
•  · · · A. Những Chi phái buổi đầu.
•  · · · B. Những Chi phái lúc sau.
•  · · · C. Các nhóm nhỏ không đáng kể là Chi phái.
•  · · · D. Nhóm đặc biệt: Cơ Quan Phổ Thông Giáo Lý Cao Ðài Giáo Việt Nam.
• V. Vấn đề qui hiệp các Chi phái Cao Ðài.
•  · · · A. Các phong trào thống nhứt Chi phái.
•  · · · B. Tại sao các Chi phái không thống nhứt được?.
• VI. Phần Phụ: Tiểu Sử các vị lãnh đạo Chi phái.
•  · · · 1. Ngài Ngô Văn Chiêu.
•  · · · 2. Ông Vương Quan Kỳ (1880-1940).
•  · · · 3. Phối Sư Thái Ca Thanh phái Minh Chơn Lý.
•  · · · 4. Hai vị lãnh đạo phái Bến Tre:.
•  · · · 4.1. NGUYỄN NGỌC TƯƠNG (1881- 1951).
•  · · · 4.2. LÊ BÁ TRANG (1879-1936).
•  · · · 5. Ông Nguyễn Bửu Tài phái Tiên Thiên.
•  · · · 6. Nhóm Tịch Cốc tập bay.
•  · · · 7. Ông Cao Triều Phát, phái Minh Chơn Ðạo.
•  · · · 8. Ông Huệ Lương Trần Văn Quế (Cơ Quan Phổ Thông Giáo Lý).

Lúc chưa chánh thức Khai Ðạo, Ðức Chí Tôn đã có cho bài thi tiên tri việc phân chia Chi phái, nhưng không ai để ý:

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Ngày 20-2-1926.

Cái nhánh các con là nhánh chính mình Thầy làm chủ, sau các con sẽ hiểu."

Như vậy sự phân chia Chi phái cũng là tiền định, nhưng trong đó cũng do nhơn dục nên mới đưa đến những hậu quả vô cùng tai hại cho nền Ðại Ðạo của Ðức Chí Tôn.

Trước khi nêu ra các nguyên nhân phân chia Chi phái, xin độc giả xem 2 đoạn Thánh Ngôn sau đây của Ðức Chí Tôn:

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Ngày 21-4-1930 (âl 23-3-Canh Ngọ)

"Thầy phải sửa cải Thiên thơ để cho mỗi đứa được có ngày giờ và thế lực mà dìu dắt nhau cho tròn phận sự, nhưng rốt lại, Tà quyền cũng lấn lướt chất Thánh, bước tục dẫn chơn phàm. Thầy rất đau lòng mà dòm thấy con cái líu xíu bị lầm vào đường Tà quái.

Ðứa thì mê tài, đứa thì ham cận sắc, đứa bị biếm vào lối lợi quyền, đứa bị xô vào nơi thất đức. Mỗi đứa mỗi nẻo, đều quăng sạch chất thiêng liêng, lầm lủi đưa tay theo mấy mươi động.

Hại nữa, các con bị nó tàng ẩn xô cho dang nhau, bứt nghiến tình đoàn thể, chặt lìa dây liên lạc, giành xé cắn rứt nhau như kẻ khác nhà, gà riêng ổ, cho đừng có thế lực chi mà kình chống với chúng nó;

Rồi rốt cuộc lại thì các con phải lần lần bị manh mún phân chia, sa vào hang sâu vực thẳm.

Thầy tưởng để cho các con lo liệu giành giựt đương cự với chúng nó, nhưng dòm Thiên thơ thì tám phần mười đã sa ngay vào chơn của Quỉ vương vày đạp, mà lại phần đông các con là bậc phẩm cao, chức trách trọng hậu.

Tà đã thắng Chánh thì con (Thượng Trung Nhựt) làm thế nào đương cự cho kham.

Con là đứa Thầy tin cậy hồi ban sơ, tuy bước đường cũng lắm lúc sai lầm nhưng nhờ các Ðấng thiêng liêng thương mà chỉ dẫn, nên bước vừa trờ tới kịp lúc trở ra.

Thương hại thay cho nhiều đứa khác, quyền chưa từng nắm, của chưa từng cầm, sắc chưa từng gần, lợi chưa từng thấy;

Bị lũ quái tùy Thiên thơ, đem treo trước mắt mà phải lầm lủi bước đường, chơn linh quí hóa kia mắc lẫn với xác phàm mà phải chịu muôn đời chìm đắm.

Ðạo tuy cao, song nên biết sức Quỉ cũng chẳng hèn. Nếu không ngăn ngừa dằn lửa nóng trong tâm thì lửa Tam Muội của Quỉ vương đốt cháy."

Thánh Ngôn Sưu Tập: 14-7-1932 (âl 11-6-Nhâm Thân)

"Thầy đến cùng các con chỉ trông cậy có một điều là làm phương nào cho các con đặng thiệt lòng thương yêu hòa thuận cùng nhau.

Thầy đã hết lời khuyên dạy buổi đầu, lại để lời tiên tri dặn bảo, mà các con chẳng biết vâng lời, cứ gây đoan những điều hờn giận, dối trá, gạt nhau, đòi phen lại dám mượn danh Thầy mà làm lợi khí.

Thầy hỏi: - Thằng CA nó phản đạo là tại cớ nào? Nói Thầy nghe thử...

- Không phải vì vậy mà thôi, mà tại gương xấu của các con phản phúc lẫn nhau, nhục mạ lẫn nhau, mưu hại lẫn nhau, giành giựt quyền hành, gây điều bất chánh, đến đỗi Hiệp Thiên Đài cũng thế.

TẮC! Con nghe rõ: nhiều đứa dùng cơ bút mà làm ngọn đao thương đặng sát phạt mắng chửi nhau, ngày nay mới làm mối oan khiên cho Tà Thần bắt chước.

Hại thay cho một nền tôn giáo chơn chánh dường nầy, bị phàm tâm của các con đã ra ô trược...

Thầy đã thấy trong Thiên thơ, tội tình của mỗi đứa, Thái Bạch đã giao nạp cho Ngọc Hư Cung rồi, đã đủ mặt Cửu Trùng Đài và Hiệp Thiên Đài đều có hết."

Như vậy, các nguyên nhân gây chia rẽ để lập thành các Chi phái, có những nguyên nhân do bên trong và do từ bên ngoài, nhưng tựu trung 4 nguyên nhân chánh sau đây:

•  1. Anh hùng tánh cá nhân, muốn làm một ông vua xứ nhỏ hơn là làm đại thần của một nước lớn.

•  2. Sự bất đồng ý kiến, sự mâu thuẩn trong nội bộ khiến không thể cộng tác với nhau được.

•  3. Mỗi người hay mỗi nhóm có lập cơ bút riêng, và chính cơ bút nầy phong cho họ những chức tước cao cấp theo lòng mong muốn của họ, và xúi giục họ lập Chi phái không tùng mạng lịnh của Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh.

•  4. Bên ngoài thì nhà cầm quyền Pháp xúi giục phân chia làm cho nền Ðạo rã tan thành manh mún, không còn đủ sức để đe dọa nền thống trị của nước Pháp.

Người Pháp lúc đó rất sợ Ðức Quyền Giáo Tông Lê Văn Trung, vì trước khi theo Ðạo Cao Ðài, Ngài là Thượng Nghị Sĩ của Thượng Nghị Viện Nam Kỳ, đứng đối lập với chánh quyền để tranh đấu cho quyền lợi của dân chúng Việt Nam, như vụ chống tăng thuế điền, làm Pháp phải nhượng bộ.

Trong văn thư số 23 của Ðức Phạm Hộ Pháp gởi cho Bắc Tông Ðạo (Hà Nội), lúc Ngài ở Kim Biên (Nam Vang) đề ngày 12-3-Mậu Tuất (dl 29-4-1958), Ngài có viết:

"Khi mới mở Ðạo thì mấy anh lớn đều do nơi trường quan lại của Pháp, trong hàng Phủ và Ðốc phủ, mà họ đương cầm quyền Chủ Quận hay Phó Chủ Tỉnh.

Vì cớ mà Pháp đã ra lịnh cho mấy anh ấy phải từ khước, không đặng hiệp tác cùng Anh Lê Văn Trung, là tay nghịch hẳn cùng Pháp đã rõ ràng bằng cớ.

Pháp lại hứa cùng mấy anh lớn ấy rằng: Họ muốn tu theo Ðạo Cao Ðài thì họ tự lập Chi phái, rồi họ sẽ được sự bảo vệ đặc biệt của Pháp, còn theo Anh Lê Văn Trung thì họ sẽ bị khủng bố, không cho làm quan lại của Pháp nữa.

Ðiều ấy mấy anh lớn cũng không đủ sợ, vì công danh quyền lợi mình mà nhảy ra thành lập Chi phái, nhưng tới khi Pháp hăm rằng:

Sẽ khủng bố đến con cái của họ đương du học tại Pháp, tiền cấp học bổng bị thâu lại, và không cho cha mẹ có phương thế gởi tiền sang cho nữa đặng tiếp tục việc học hành.

Ðiều nầy làm cho họ kinh khủng hơn hết. Thật ra thì cả con cái mấy anh đương du học tại Pháp và tương lai của chúng rất nên sáng lạn, sẽ bị bỏ dở vì cuộc trả thù của Pháp.

Bởi cớ cho nên họ lén trở về hội đàm cùng Anh Quyền Giáo Tông liệu phương gỡ rối.

Buổi ấy có mặt "Qua" và chính mình Qua khuyên họ nên nghe lời Pháp, lập Chi phái dưới quyền bảo hộ của họ, miễn là Ðạo đặng truyền bá là đủ.

Nguyên do lập Chi phái của Ðạo là như thế."

Tóm tắt lại phần nầy, xin lấy bài Thánh giáo sau đây của Ðức Phạm Hộ Pháp giáng cơ ngày 1-4-Kỷ Dậu (dl 16-5-1969) in trong Thánh Giáo Sưu Tập của Cơ Quan Phổ Thông Giáo Lý Cao Ðài Giáo Việt Nam trang 161:

"Công quả khai Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ có thể nói là Bần đạo đã đóng góp được hai phần ba công quả ấy, nhưng buồn vì nước nhà chủ quyền không được bảo đảm kể từ thuở khai đạo, các đàn anh cũng vì lẽ ấy bị chi phối rất nhiều.

Từ chỗ vị kỷ, vị danh, vị lợi, cũng như tự ái, tự đại, tự tôn, nên đã gây ra cảnh chia ly phân tán, đã để lại một gánh nặng cho đoàn hướng đạo ở hậu sanh.

Ðó là điều đáng buồn và cũng là kinh nghiệm quí giá cho đàn em trong mai hậu.

Nếu mình mỗi người biết đặt đạo lý Chí Tôn, quyền pháp và nhân sinh lên trên hết, và tự trọng tự ái vì danh dự của quốc gia dân tộc và đạo pháp thì không có kẻ hở nào để bạo quyền chuyên chế, ngoại nhập khuynh đảo để rẽ chia.

Vết xe trước đã sụp đổ, đoàn xe sau nên tránh. Kể ra đàn anh chịu phần trách nhiệm rất lớn trong sứ mạng.

Chính vì thế mà trong hàng tiền bối, người nào không làm đúng Thiên ý thì sẽ bị triệu hồi để đảm nhận phần vụ khác.

Tuy về non Tiên, Phật cảnh, nhưng chưa được hưởng ngôi vị của mình, phải còn có nhiệm vụ đến khi nào mục đích của Chí Tôn khai đạo được hoàn thành, các hàng tiền bối ấy sẽ tùy công đức mà định vị."

•  1. Những hậu quả tai hại:
  • Sự chia rẽ trầm trọng về tâm lý trong giới tín đồ: Nguyên tắc giáo lý của Ðạo Cao Ðài là Thương yêu và Công chánh, hay là Bác ái và Công bình, bị thương tổn dữ dội; khiến người tín đồ nhiệt tâm với Ðạo rất đau lòng, không thể nào biện bạch được trước dư luận quần chúng.
  • Người ngoại đạo nhìn Ðạo Cao Ðài với cặp mắt khinh thường.
  • Sự phân chia Chi phái làm ly tán nhơn lực và tài lực của Ðạo Cao Ðài vốn đã ít ỏi lúc ban sơ, làm nền Ðạo rã tan manh mún, trở nên yếu ớt;

    Và công việc khuếch trương nền Ðạo, phổ độ chúng sanh bị ngưng trệ một thời gian dài, khiến một số người đã nhập môn vào đạo nãn lòng lui chơn thối bước.

•  2. Trong cái dở cũng có ẩn tàng cái hay.

  Bên cạnh những hậu quả tai hại như đã kể trên, sự phân chia Chi phái của Ðạo Cao Ðài cũng có một vài cái hay đối với nhà cầm quyền Pháp.

  Nhà cầm quyền Pháp cho Ðạo Cao Ðài là một nhóm hỗn tạp, luôn luôn tranh quyền đoạt vị với nhau;

  Không thể tạo thành một lực lượng đoàn kết đủ mạnh làm ảnh hưởng nền cai trị của Pháp, nhờ vậy mà họ bớt quan tâm và không cần thiết phải đàn áp Ðạo Cao Ðài.

  Sự phân chia Chi phái giúp bảo tồn nền Ðạo trước ý đồ của Pháp là muốn tiêu diệt Ðạo Cao Ðài.

  Nếu diệt được Chi phái nầy thì cũng còn Chi phái khác hoạt động. Họ không thể tiêu diệt hết được.

Ðạo Cao Ðài do Ðức Chí Tôn Thượng Ðế lập ra tại nước Việt Nam do Thiên thơ tiền định thì nhứt định không có một thế lực nào có thể tiêu diệt đặng.

Tuy nhiên, Ðạo khai thì Tà khởi. Ðức Chí Tôn đã ban cho Quỉ Vương cái quyền thử thách người tu, làm giám khảo tuyển lựa người xứng đáng.

Kỳ Ba nầy, Ðức Chí Tôn đến cùng nhơn loại với Ðệ Tam Thiên Nhơn Hòa Ước mà nội dung là bốn chữ: Bác Ái - Công Bình.

Ai đủ Bác Ái Công Bình thì Ðức Chí Tôn rước về cõi Thiêng Liêng Hằng Sống, nên Quỉ Vương lấy đề tài nầy mà thử thách và tuyển lựa, để lọc phàm phân Thánh.

Tuy nhiên, sự thử thách nầy xảy ra quá khắc nghiệt, khiến cho nhiều thí sinh bị đánh rớt một cách thê thảm, làm tổn hại danh thể của Ðạo. Ðức Chí Tôn có báo trước là rớt 80 %, chỉ đậu có 20 %.

Nhiều vị chưa bị thử thách thì chê bai kẻ đi trước, nhưng khi chính mình vào cuộc thì cũng bị lục dục thất tình xui khiến đi vào vết chân của người trước mà sa vào nghiệt cảnh.

Nguyên trong buổi sơ khai nền Ðạo, vào giữa năm Ất Sửu (1925), Ðức Chí Tôn thâu phục được hai nhóm riêng nhau: Nhóm của Ngài Ngô Văn Chiêu và nhóm của Ngài Lê Văn Trung, Cao Quỳnh Cư và Phạm Công Tắc.

Khoảng ngày 26-1-1926 (âl 10-12-Ất Sửu), Ðức Chí Tôn giáng cơ bảo hai nhóm phải hiệp lại nhau đặng lo mở Ðạo.

Các vị trong hai nhóm đều vâng lời hiệp lại, lúc đó được 12 người, là 12 môn đệ đầu tiên của Ðức Chí Tôn mà Ðức Chí Tôn có cho bài thi đủ tên 12 vị ấy để làm kỷ niệm trong ngày vía Trời mùng 9 tháng Giêng năm Bính Dần (1926).

Ngày 17-4-1926 (âl 6-3-Bính Dần), Ðức Chí Tôn định phong Ngài Chiêu vào chức Giáo Tông nên bảo bà Nguyễn Thị Hiếu (hiền nội của Ngài Cao Quỳnh Cư) may một bộ Ðạo phục Giáo Tông cho Ngài Chiêu;

Nhưng 5 ngày sau, đến ngày 22-4-1926 thì Ðức Chí Tôn cho biết là Ngài Chiêu bị truất.

Ðến ngày mùng 24-4-1926 (âl 14-3-Bính Dần) Ngài Ngô Văn Chiêu và nhóm của Ngài lại tách ra không hợp tác với nhóm Ngài Lê Văn Trung nữa, Ngài trở về lo tu đơn như trước. (Xem chi tiết nơi chữ: Ngô Văn Chiêu vần Ng)

Như thế cuộc hợp tác của hai nhóm chỉ trong một khoảng thời gian rất ngắn, vỏn vẹn chừng 3 tháng.

Ðầu năm Ðinh Mão (1927), Ngài Ngô Văn Chiêu lập cơ tuyển độ Chiếu Minh Tam Thanh Vô Vi, và đây chính là một Chi phái đầu tiên của Ðạo Cao Ðài do Ngài Ngô Văn Chiêu thành lập.

Sau đó, có một vài vị Chức sắc khác tự lập đàn cơ riêng, bị cơ bút dẫn dắt lần lần, để sau cùng tách ra khỏi Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh, lập Chi phái như quí ông:

• Giáo Sư Thượng Kỳ Thanh (Vương Quan Kỳ) lập phái Cầu Kho tại Thánh Thất Cầu Kho Sài Gòn vào năm 1930.
• Phối Sư Thái Ca Thanh (Nguyễn Văn Ca) lập Chi phái Minh Chơn Lý năm 1931 ở Mỹ Tho.
• Giáo Hữu Ngọc Chính Thanh (Nguyễn Văn Chính) lập phái Tiên Thiên vào năm 1932 tại Cai Lậy.
• Sau cùng là hai vị Quyền Ðầu Sư Thượng Tương Thanh (Ðốc phủ Nguyễn Ngọc Tương) và Ngọc Trang Thanh (Ðốc phủ Lê Bá Trang) tách khỏi Tòa Thánh Tây Ninh lập Ban Chỉnh Ðạo ở Bến Tre vào đầu năm 1934.

Ðến giữa năm 1934, ngày 15-7-Giáp Tuất (dl 24-8-1934), Ðức Lý Giáo Tông hiệp cùng Ðức Phạm Hộ Pháp lập Ðạo Nghị Ðịnh thứ 8 để ngăn chận các Chức sắc Tòa Thánh Tây Ninh tách ra lập Chi phái;

Thì kể từ đó về sau, không có Chức sắc nào của Tòa Thánh Tây Ninh dám tách ra lập Chi phái nữa.

Tuy nhiên, số Chi phái sau nầy nảy sanh càng lúc càng nhiều là do trong mỗi Chi phái có sự bất đồng nên lại tách riêng lập Chi phái mới, đó là Chi phái sanh Chi phái, và số lượng nầy thì rất nhiều.

Trên đây là những nét đại cương về sự thành lập các Chi phái của Ðạo Cao Ðài buổi đầu.

Nhưng về sau nầy, nhiều nhà viết lịch sử của Ðạo Cao Ðài khi nghiên cứu về các Chi phái, đều không thống nhứt nhau về số lượng Chi phái, và về việc nên kể những Chi phái nào và không kể những Chi phái nào.

•  Ðầu tiên, Ông Gabriel Gobron người Pháp, đắc phong Tiếp Dẫn Ðạo Nhơn Hiệp Thiên Đài viết quyển Histoire et Philosophie du Caodaðsme xuất bản năm 1949, đã kể ra 11 Chi phái.

•  Trong Nguyệt san Ðại Ðạo của Tòa Thánh Tây Ninh, năm Ất Tỵ (1965), trong 3 số báo liên tiếp 7, 8, 9, Ngài Huệ Lương Trần Văn Quế viết bài: "Ðể tìm hiểu các Chi phái trong Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ" Ngài Huệ Lương đã kể ra:
  • Năm 1940 có 12 Chi phái chánh với 3 nhóm không được kể là Chi phái;
  • Năm 1963 thì có 15 Chi phái với 2 nhóm không kể là Chi phái.

•  Năm 1966, Ông Hoài Nhân trong: "40 năm lịch sử Ðạo Cao Ðài 1926-1966" trang 109, ông kể ra được 35 Chi phái.

Sau đây chúng ta sẽ nêu ra các chi tiết về 12 Chi phái của hai soạn giả: Gabriel Gobron và Trần Văn Quế.

1. Histoire et Philosophie du Caodaïsme của Gabriel Gobron:

Ngài Tiếp Dẫn Ðạo Nhơn Gabriel Gobron kể ra 11 Chi phái vào năm 1948 sau đây: (trang 174)

•  1. Minh Chơn Lý, đứng đầu là ông Nguyễn Văn Ca (Phối Sư Thái Ca Thanh) ở Mỹ Tho.

•  2. Ban Chỉnh Ðạo, đứng đầu là Ông Nguyễn Ngọc Tương (Chánh Phối Sư Thượng Tương Thanh, đắc phong Quyền Thượng Ðầu Sư) ở Bến Tre.

•  3. Tiên Thiên, đứng đầu là Ông Lê Kim Tỵ ở Phú Nhuận (Gia định), Ông Lê Kim Tỵ tự phong cho mình là Hội Trưởng Cao Ðài Hiệp Nhứt, ông mất tại Hải Phòng năm 1948.

•  4. Thông Thiên Ðài, đứng đầu là hai Ông Quách Văn Nghĩa và Lê Quang Hộ, ở Gò Công và Sài Gòn.

•  5. Liên Hòa Tông Phái, đứng đầu là hai Ông Nguyễn Phan Long và Trần Văn Quế, ở Thánh Thất Cầu Kho Sài Gòn.

•  6. Minh Chơn Ðạo hay Công Ðồng Hội Giáo, đứng đầu là Ông Cao Triều Phát ở Bạc Liêu.

•  7. Trung Hòa Học Phái, đứng đầu là Bác sĩ Trương Kế An, ở Thủ Dầu Một. Ông có mở phòng mạch tại Thủ Dầu Một.

•  8. Tây Tông Vô Cực Cung, đứng đầu là Ông Nguyễn Bửu Tài, ở Bến Tre. Ông Tài hiệp nhứt với Tòa Thánh Tây Ninh năm 1948.

•  9. Tuyệt Cốc, đứng đầu là hai Ông Nhuận và Ruộng, ở Tây Ninh, họ sống ẩn dật, rất ít người biết họ.

•  10. Chiếu Minh Ðàn, đứng đầu là Ông Tư Huỳnh, ở Cái Khế Cần Thơ, sáng lập là Cố Ðốc phủ Ngô Văn Chiêu.

•  11. Nữ Trung Hòa Phái, đứng đầu là Bà Ngọc Nhiên Hương và Lê Ngọc Trinh, ở tại Sài Gòn.

Theo tài liệu nầy thì Ông Gabriel Gobron không cho Tòa Thánh Tây Ninh là một Chi phái, vì đây là cái gốc của Ðạo, cái gốc thì sanh ra các nhánh, tức là sanh Chi phái.

2. Ðể tìm hiểu các Chi phái trong Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ của Huệ Lương:

Ngài Huệ Lương Trần Văn Quế viết, kể ra như sau:

"Vậy đến năm 1940, 12 Chi phái của Ðạo Thầy như sau:

• 1. Tòa Thánh Tây Ninh, với chư quí Ngài: Trung, Tắc.
• 2. Chiếu Minh, với chư quí Ngài: Thiên, Quí.
• 3. Cầu Kho, với chư quí Ngài: Bản, Tường.
• 4. Tiên Thiên, với chư quí Ngài: Tòng, Tỵ.
• 5. Minh Chơn Lý, với chư quí Ngài: Ca, Phùng.
• 6. Bến Tre (Ban Chỉnh Ðạo), quí Ngài: Tương, Trang.
• 7. Minh Chơn Ðạo, với chư quí Ngài: Quang, Thiệu.
• 8. Tam Kỳ Nguyên Nguyên Bản Bản, quí Ngài: Kiên,Phân.
• 9. Bạch Y Liên Ðoàn Chơn Lý, quí Ngài: Tồng, Tải.
• 10. Tây Tông Vô Cực Cung, quí Ngài: Ðãi, Tài.
• 11. Cơ quan Truyền Giáo Trung Việt, quí Ngài Hiển,Châu.
• 12. Liên Hòa Tổng Hội, với chư quí Ngài: Long, Quế.

Ðiều nên chú ý:

•  Trong số 12 Chi phái của Ðạo Trời, chúng tôi không kể phái Tịch Cốc do 2 ông Nhuận, Ruộng (Nguyễn Ngọc Ðiền).

  Là vì phái nầy thực ra chỉ là một nhóm Ðạo hữu độ 10 vị làm công quả tại Tòa Thánh Tây Ninh, vì bất mãn điều chi đó, rồi xuống tóc, mặc áo dà, tịch cốc,...

•  Chúng tôi cũng không kể Trung Hòa Học Phái, mà các vị hướng đạo là chư quí Ngài Cao Triều Phát, Phan Trường Mạnh và Huỳnh Văn Thảo;

  Vì tổ chức nầy có tính cách một tổ chức thanh niên chuyên sự học tập và hành đạo hơn là một phái của Ðạo Trời có nhiệm vụ hành chánh và phổ độ.

  Trung Hoà Học phái đặt trụ sở tại Thánh Thất Minh Ðức tỉnh Rạch Giá do Bà Nữ Ðầu Sư Ngọc Nhiên Hương chưởng quản.

•  Trong số 12 Chi phái của Ðạo Trời, chúng tôi cũng không kể Thông Thiên Ðài, trụ sở đặt tại Thánh Thất Ðồng Sơn (tổng Hòa Ðồng Thượng tỉnh Gò Công).

  Thực ra phái nầy với Tòa Thánh Tây Ninh là một, vì phái nầy được lập lên để thay thế Hội Thánh Hiệp Thiên Ðài Tây Ninh.

  Nhưng sau rồi công việc bất thành và sự hoạt động dần dần thu hẹp vào phạm vi một Thánh Thất thường thôi.

12 Chi phái kể trên của Ðạo Trời, từ năm 1940 đến 1963, trải qua hơn 20 năm đã bị thử thách dữ dội.

Nhiều Chi phái vẫn tồn tại và bành trướng thêm lên hoặc thu hẹp phạm vi hoạt động. Trái lại cũng có Chi phái đã cùng với thời gian mà mai một.

Các Chi phái còn lại là:

•  1. Tòa Thánh Tây Ninh gần y như trước. (?)

•  2. Chiếu Minh: Hiện giờ, ngoài phái Chiếu Minh Vô Vi lại còn có các phần dư nữa là: Chiếu Minh Long Châu và Cao Ðài Thượng Ðế Hội Giáo hay là Chiếu Minh Ðàn.

•  3. Phái Cầu Kho hiện giờ được thay thế bằng Nam Thành Thánh Thất và phạm vi hoạt động đã thu hẹp lại nhiều với tính cách một Thánh Thất thường.

•  4. Minh Chơn Lý Mỹ Tho ngày nay đã thu hẹp nhiều và gồm 2 phân chi: Chi Chân lý Cầu Vỹ (Minh Chơn Lý cũ), và Tòa Thánh Cao Ðài Việt Nam tại Bến Tranh.

•  5. Tiên Thiên, trụ sở đặt tại Tòa Thánh Châu Minh Sóc Sãi, Bến Tre, hiện đang áp dụng Tân Luật và Pháp Chánh Truyền trong sự tổ chức Hội Thánh. Phái nầy cố gắng lấy lại sự quan trọng ngày xưa nhứt là đối với Thất thập nhị Tịnh.

•  6. Cơ quan Qui Thống, trụ sở đặt tại Thánh Thất Thiên Thai, làng Mỹ Phước quận Cai Lậy, Mỹ Tho.

•  7. Bạch Y Liên Ðoàn Chơn Lý hoạt động với tầm quan trọng như hồi xưa.

•  8. Cao Thượng Bửu Tòa được xây dựng tại Bạc Liêu và được coi là Toà Thánh Hậu Giang.

•  9. Minh Chơn Ðạo hiện nay cũng hoạt động như trước và hình như đang trù tính xây Tòa Thánh ở Tắc Vân.

•  10. Phái Bến Tre vẫn hoạt động như xưa và cố gắng củng cố nội bộ.

•  11. Hội Thánh Tam Quan, được thành lập mấy năm gần đây và cố gắng củng cố nội bộ.

•  12. Hội Thánh Truyền Giáo được thành lập trước năm 1956 và được ra mắt với các Chi phái ngày Lễ Khánh thành Trung Hưng Bửu Tòa năm 1956.

•  13. Tòa Thánh Nhị Giang, trụ sở đặt tại Châu Ðốc, hành đạo theo Tân Luật và Pháp Chánh Truyền, có Hội Thánh lưỡng đài cũng như các Hội Thánh khác.

•  14. Tòa Thánh Tiền Giang, cũng có lưỡng đài, được đặt tại Thánh Tịnh Minh Kiến Ðài, làng Hạnh Thông Tây, Gò Vấp.

•  15. Thiên Khai Huỳnh Ðạo đặt tại số 78 đường Phan Thanh Giản, Gò Vấp, Gia Ðịnh, phái nầy mới ra đời gần đây.

Ðiều cần chú ý: Chúng tôi trân trọng xin chư đạo trưởng và huynh tỷ đặc biệt để ý những điểm sau đây về 2 tổ chức:

•  Ban Liên Giao Chi phái giữa 23 Thánh Thất và Tịnh Thất ngoại ô Ðô Thành Sài Gòn và các tỉnh lân cận.

  Trụ sở của tổ chức nầy đặt tại Thánh Thất Bình Hòa, Gia Ðịnh. Tổ chức nầy có mục đích siết chặt dây liên ái giữa các Thánh Thất, Tịnh Thất nói trên về phương diện hữu hình (Quan, Hôn, Tang, Tế).

•  Cơ quan Phổ Thông Giáo Lý: trụ sở tạm thời đặt tại Tam Giáo Ðiện (Chùa Minh Tân) với mục đích siết chặt dây liên ái về phương diện tinh thần giữa các Hội Thánh, Chi phái, và giữa các Thánh Thất biệt lập thuộc phạm vi Ðạo Thầy."

CHÚ THÍCH: Họ và tên của quí vị mà Ngài Huệ Lương Trần Văn Quế nêu ra trong phần kể 12 Chi phái:

• Trung: Ðức Quyền Giáo Tông Lê Văn Trung.
• Tắc: Ðức Hộ Pháp Phạm Công Tắc.
• Thiên: ?
• Quí: Lý Trọng Quí (?)
• Bản: Thượng Giáo Sư Ðoàn Văn Bản.
• Tường: Thượng Giáo Hữu Nguyễn Văn Tường.
• Tòng: Phan Văn Tòng.
• Tỵ: Lê Kim Tỵ.
• Ca: Thái Phối Sư Nguyễn Văn Ca.
• Phùng: Nguyễn Văn Phùng.
• Tương: Quyền Thượng Ðầu Sư Nguyễn Ngọc Tương.
• Trang: Quyền Ngọc Ðầu Sư Lê Bá Trang.
• Quang: Ngọc Chưởng Pháp Trần Ðạo Quang.
• Thiệu: Nguyễn Ngọc Thiệu.
• Kiên: Nguyễn Văn Kiên.
• Phân: ?
• Tồng: ?
• Tải: ?
• Ðãi: ? .
• Tài: Nguyễn Bửu Tài, đạo hiệu Thiện Pháp.
• Hiển: Lê Trí Hiển.
• Châu: Nguyễn Quang Châu.
• Long: Nguyễn Phan Long. (Ông Trần Văn Quế cho biết: Ngài Nguyễn Phan Long là học trò nhứt của Ðức Thông Thiên Giáo Chủ.)
• Quế: Trần Văn Quế, đạo hiệu Huệ Lương.

Trong phần trình bày về 12 Chi phái của Ngài Huệ Lương Trần Văn Quế, Ngài cho rằng Tòa Thánh Tây Ninh là một Chi phái.

Ðiều nầy hoàn toàn không đúng, bởi vì Tòa Thánh Tây Ninh là gốc của Ðạo. Các Chức sắc thuở ban đầu tách ra lập Chi phái đều là Chức sắc của Tòa Thánh Tây Ninh.

Gốc (Tòa Thánh Tây Ninh) không thể là nhánh (Chi phái) được, mà là phần quan trọng để nảy sanh các nhánh.

Như đã trình bày ở trên, các nhà viết sử không thống nhứt nhau về tên các Chi phái trong số 12 Chi phái.

Quí vị ấy dường như bị ám ảnh bởi con số 12, nên họ cố gắng kể ra cho đủ 12 Chi phái, dầu có sự gượng ép hay không đúng thực tế.

Thí dụ như: Hai nhóm Tịch Cốc và Thông Thiên Ðài, không thể kể là 2 Chi phái được vì thực lực mỗi nhóm chỉ có chừng hơn 10 người, không phát triển thêm được, không ai theo, những người trong nhóm già cả chết dần, rồi mất hẳn.

Hai nhóm: Tam Kỳ Nguyên Nguyên Bản Bản và Bạch Y Liên Ðoàn Chơn Lý cũng không đáng kể là Chi phái vì thực lực không có mấy người, hoạt động không được gì, và khi người đứng đầu chết thì nhóm tan rã luôn.

Nhóm Tây Tông Vô Cực Cung chỉ là một nhóm tu đơn, không liên quan đến Ðạo Cao Ðài, nên không phải là một Chi phái, có điều người đứng đầu nhóm nầy là ông Thiện Pháp Nguyễn Bửu Tài sau nầy nhập qua phái Tiên Thiên, rồi qui hiệp về Tòa Thánh Tây Ninh, sau lại trở về phái Tiên Thiên.

Ðể cho dễ dàng trong công việc khảo sát các Chi phái của Ðạo Cao Ðài, chúng ta phân ra các mục sau đây:

• 1. Chiếu Minh Vô Vi (1927)
• 2. Cầu Kho (1930)
• 3. Minh Chơn Lý (1931)
• 4. Tiên Thiên (1932)
• 5. Ban Chỉnh Ðạo Bến Tre (1934)
• 6. Minh Chơn Ðạo (1935)

•  1. Chiếu Minh Vô Vi:

  Phái nầy do Ngài Ngô Văn Chiêu lập ra vào đầu năm 1927, sau khi Ngài đã bị truất ngôi Giáo Tông;

  Lúc đầu gọi là Cơ Tuyển Ðộ Chiếu Minh Tam Thanh Vô Vi ở tại Châu Thành Cần Thơ. (Xem chi tiết nơi chữ: Ngô Văn Chiêu, vần Ng). Sau khi Ngài Chiêu đăng Tiên thì ông Tư Huỳnh lãnh đạo.

  Phái Chiếu Minh chuyên về Nội giáo Vô Vi, Tâm pháp bí truyền luyện đạo, nên lựa chọn và thâu nhận rất ít tín đồ, hoạt động hạn hẹp ở ba nơi: Cần Thơ (Tổ đình), Phú Quốc và Sài Gòn.

  Hiện nay Phái Chiếu Minh lại phân ra: Chiếu Minh Long Châu và Chiếu Minh Ðàn.

•  2. Cầu Kho:

  Phái Cầu Kho do ông Giáo Sư Thượng Kỳ Thanh (Vương Quan Kỳ) đứng đầu, qui tụ được các ông: Giáo Sư Thượng Bản Thanh (Ðoàn Văn Bản), ông Nguyễn Văn Tường, Trần Quang Mính, Nguyễn Văn Khai,...

  Phần lớn số trí thức Cao Ðài ở Sài Gòn đều ngã theo phái Cầu Kho.

  Ông Vương Quan Kỳ là Ðốc phủ, được Ngài Ngô Văn Chiêu độ, sau được Ðức Chí Tôn phong phẩm Thượng Giáo Sư .

  Nguyên năm 1930, số Chức sắc tại Thánh Thất Cầu Kho do ông Kỳ cầm đầu, không tuân lịnh Hội Thánh Tây Ninh thi hành quyển "Nghi Tiết Ðại Ðàn Tiểu Ðàn" do Ngài Bảo Văn Pháp Quân biên soạn;

  Trình lên Ðức Phạm Hộ Pháp, rồi chuyển qua Cửu Trùng Đài, Hội Thánh xem xét đồng ý thì Ðức Quyền Giáo Tông ban hành kể từ ngày 12-7-1930 để áp dụng thống nhứt trong toàn đạo.

  Trong quyển nầy, Ngài Bảo Văn Pháp Quân bỏ 3 bài Dâng Tam bửu cũ do Ngài Ngô Văn Chiêu đặt ra đã áp dụng trước đây, thay bằng 3 bài Dâng Tam bửu mới mà ngày nay chúng ta thường đọc.

  Quí Chức sắc ở Cầu Kho không chịu áp dụng các nghi tiết mới ban hành, nên quí Ngài tự tách ra lập thành Chi phái Cầu Kho, lấy Thánh Thất Cầu Kho làm trụ sở.

  Về sau, Thánh Thất nầy dời đến đất mới gần đó, xây dựng lên đặt tên là Thánh Thất Nam Thành, ở đường Nguyễn Cư Trinh Sài Gòn.

•  3. Minh Chơn Lý:

  Phái nầy do Ngài Ðốc phủ Nguyễn Văn Ca lập ra. Ông nhập môn vào Ðạo Cao Ðài năm 1926, được Ðức Chí Tôn phong phẩm Phối Sư Thái Ca Thanh.

  Ông Ca đóng góp nhiều công sức trong việc xây dựng tờ báo La Revue Caodaïste, bằng Pháp văn để truyền bá Ðạo Cao Ðài cho người ngoại quốc.

  Ông Ca vâng theo Cơ bút của ông Trương Kế An (hiệu là Tuyết Vân Mặc Khách) nên ông Ca ở luôn tại Cầu Vỹ, Mỹ Tho, không về Tòa Thánh Tây Ninh, và không tuân mạng lịnh của Hội Thánh nữa, lập phái Minh Chơn Lý vào năm 1931.

  Ông Ca lôi kéo được một số Chức sắc hiệp tác với ông buổi đầu như: Ngài Chưởng Pháp Trần Ðạo Quang, vài Chức sắc ở Cầu Kho, quí ông Cao Triều Phát, Nguyễn Ngọc Thiệu.

  Cơ bút do ông Trương Kế An cầu, phong ông Ca làm Ðầu Sư Thái Ca Nhựt. Cũng trong năm nầy, cơ bút lại dẫn ông đi xa hơn nữa, qua các kỳ An Thiên Ðại Hội, gọi ông là Ðức Cửu Trùng Ðài.

  Từ đây, chưởng quản Hiệp Thiên Đài là Thiên Sư Nguyễn Văn Phùng cầu cơ sửa đổi hết cách thờ phượng và nghi lễ, thay Thiên Nhãn bằng Trái Tim và Thập ngũ Linh Ðăng, rồi giải thích Thánh Ngôn một cách lệch lạc, khiến cho không còn gì là chơn truyền của Ðạo Cao Ðài nữa.

  Các Chức sắc trước đây hiệp tác với ông Ca thấy vậy liền rút khỏi Minh Chơn Lý, đồng xuống Bạc Liêu là quê hương của Ngài Cao Triều Phát lập phái Minh Chơn Ðạo, xây dựng Tòa Thánh Ngọc Minh ở Giồng Bướm, Giá Rai, Cà Mau.

  Phái Minh Chơn Lý hiện nay thu hẹp rất nhiều, lại chia làm hai: chi Chơn Lý tại Cầu Vỹ (Minh Chơn Lý cũ) và Tòa Thánh Cao Ðài Việt Nam tại Bến Tranh.

  (Theo các vị Tiền bối cho biết, Phối Sư Nguyễn Văn Ca là chơn linh của Thanh Ngưu của Ðức Lão Tử giáng phàm, Truyền Trạng Phạm Văn Ngọ là Từ Giáp giáng phàm)

•  4. Tiên Thiên:

  Phái nầy do ông Giáo Hữu Ngọc Chính Thanh (Nguyễn Văn Chính) lập ra ở Cai Lậy.

  Nguyên ông Chính thọ phong Giáo Hữu tại Tòa Thánh Tây Ninh, nhưng ông không hành đạo, mà lo việc luyện đạo và lập cơ bút riêng.

  Ông bị Hội Thánh Tây Ninh cảnh cáo nhiều lần, và cuối cùng thì ông bị trục xuất vào năm 1930.

  Năm 1932, cơ bút phong ông Chính làm chức Chưởng Pháp, quí ông Nguyễn Văn Tòng và Lê Kim Tỵ qua hợp tác với ông Chính, thành lập phái Tiên Thiên, lập Tòa Thánh Châu Minh tại làng Sóc Sãi tỉnh Bến Tre.

  (Ghi Chú: Ông Lê Kim Tỵ là một nhà thầu khoán có tài, người có danh vọng lúc bấy giờ, tính tình cương nghị, người Pháp rất kính nể.

  Khi ban sơ mới mở Ðạo tại Sài Gòn, ông Tỵ có đến hầu đàn, Ngài Nguyễn Trung Hậu phò loan, Ðức Chí Tôn cho ông 4 câu thi rồi viết tiếp:

  - Tỵ họa bất như tỉnh phi. [nghĩa là: Tránh họa không bằng xét lại lỗi lầm của mình]

  - Lui. (tức là Ðức Chí Tôn không thâu nhận ông Tỵ làm môn đệ)).

  Phái Tiên Thiên dùng Thánh Ngôn Hiệp Tuyển, Tân Luật và Pháp Chánh Truyền như Tòa Thánh Tây Ninh, nhưng Chức sắc không chia ra Thái, Thượng, Ngọc, chỉ mặc đạo phục toàn trắng, đầu đội khăn đóng trắng.

  Nhờ tài thầu khoán của ông Lê Kim Tỵ, ông xây dựng được 72 Thánh Tịnh (Thất thập nhị Thánh Tịnh) trong khắp các tỉnh ở miền Nam cho phái Tiên Thiên.

  Hội Thánh Tiên Thiên cũng có hai đài: Hiệp Thiên Đài và Cửu Trùng Đài nhưng cầm đầu lại do Thất Thánh, có Thất Hiền phụ tá.

  Thất Thánh gồm 7 ông: Phan Văn Tòng, Nguyễn Văn Chính, Nguyễn Thế Hiển, Lê Kim Tỵ, Trần Lợi, Nguyễn Bửu Tài, Trần Lợi, Nguyễn Tấn Hoài.

  Thất Hiền gồm 7 ông: Lê Thành Thân, Nguyễn Phú Thứ, Lâm Quang Tỷ, Ðoàn Văn Chiêu, Phan Lương Hiền, Trương Như Mầu, Phan Bá Phước. Dự khuyết: Phan Thanh.

  Cũng trong thời gian nầy, phái Tiên Thiên lập Trước Tiết Tàng Thơ, chủ tịnh là ông Trương Duy Toản.

  Ông Trần Văn Quế thì hiệp với đồng tử Liên Hoa (Ðàm Thi) lập nhiều Thánh Tịnh khác như: Trước Lý Minh Ðài ở Gia Ðịnh, Ngọc Minh Ðài ở Bà Ðiểm, Ngọc Tuyển Thánh Tịnh ở Long Thành, Biên Hòa.

  Sau đó cơ bút phái Tiên Thiên dạy thành lập Cao Ðài Ðại Ðạo Liên Ðoàn, qui tụ một số Chức sắc kỳ cựu trong Ðạo và một số trí thức trong mục tiêu hiệp nhứt các Chi phái, làm cho phái Tiên Thiên bắt đầu xuống dốc và có nguy cơ tan rã.

  Ngài Nguyễn Bửu Tài, được cơ bút Tiên Thiên phong chức Ðầu Sư Thượng Tài Thanh, lãnh đạo 65 vị Chức sắc Tiên Thiên qui hiệp về Tòa Thánh Tây Ninh, được Ðức Lý Giáo Tông giáng cơ chấp thuận ngày 29-6-1949;

  Tạm thời giáng nhứt cấp tất cả các vị nên Ngài Nguyễn Bửu Tài là Phối Sư Thượng Tài Thanh, và Ðức Lý hứa, khi nào đem hết tất cả Chức sắc và bổn đạo của phái Tiên Thiên qui hiệp về Tòa Thánh Tây Ninh thì Ðức Lý sẽ phong cho chức cũ.

  Hai năm sau, Ngài Nguyễn Ngọc Tương Giáo Tông phái Bến Tre qui liễu, Ngài Nguyễn Bửu Tài rời Tòa Thánh Tây Ninh trở về Sóc Sãi Bến Tre, tái lập phái Tiên Thiên, và sau đó cơ bút Tiên Thiên phong Ngài Nguyễn Bửu Tài lên chức Giáo Tông ngày 9-1-1957. (Xem chi tiết nơi Phần phụ phía sau).

  Sự kiện có tính cách vĩ đại nầy của phái Tiên Thiên không được các Chi phái khác quan tâm vì phái Tiên Thiên lúc bấy giờ không có thực lực đáng kể, số tín đồ còn lại rất ít, số Chức sắc thì lại nhiều hơn.

•  5. Ban Chỉnh Ðạo (Phái Bến Tre):

  Ban Chỉnh Ðạo trở thành Chi phái Bến Tre do hai Ngài Quyền Ðầu Sư Thượng Tương Thanh (Nguyễn Ngọc Tương) và Ngọc Trang Thanh (Lê Bá Trang) lãnh đạo.

  Vào đầu năm 1934, hai Ngài Quyền Ðầu Sư Thượng Tương Thanh và Ngọc Trang Thanh bất đồng ý kiến trầm trọng với Ðức Quyền Giáo Tông Lê Văn Trung và Ðức Hộ Pháp Phạm Công Tắc.

  Nên hai ông rút khỏi Tòa Thánh Tây Ninh, về Bến Tre lập Ban Chỉnh Ðạo, với mục đích chấn chỉnh lại nền Ðạo, qui tụ được 85 Thánh Thất theo về với hai ông.

  Trong lúc đó, toàn Ðạo Cao Ðài chỉ có 128 Thánh Thất, như vậy số Thánh Thất theo hai ông Tương và Trang cùng với số tín đồ chiếm hết 2/3, Tòa Thánh Tây Ninh chỉ còn lại 1/3.

  Hai ông cố gắng lôi kéo một số vị Thời Quân Hiệp Thiên Đài theo về 2 ông để cho có đủ 2 Ðài: Hiệp Thiên Đài và Cửu Trùng Đài, nhưng không thành công.

  Vì một số vị Thời Quân, tuy có bất mãn Ðức Phạm Hộ Pháp nhưng quí vị ấy muốn giải quyết vấn đề theo chiều hướng khác hơn 2 ông nên quí vị ấy không hợp tác với hai ông được.

  Thế lực của hai ông rất mạnh, lại được chánh quyền Pháp ủng hộ, nên hai ông tổ chức thuê bao gần chục chiếc xe đò đưa rất đông tín đồ của hai ông đi Tây Ninh dự định sẽ dùng sức mạnh chiếm Nội Ô Tòa Thánh.

  Hai ông báo cho Ðức Q. Giáo Tông biết ngày 20-1-Giáp Tuất (1934) hai ông sẽ kéo lên Tòa Thánh, vì hai ông nghĩ rằng phần thắng nắm chắc trong tay.

  Ðức Quyền Giáo Tông liền thông báo cho Ðức Hộ Pháp. Ðức Hộ Pháp tức cấp huy động tất cả khoảng 500 công quả Phạm Môn chia nhau giữ chặt các cửa vào Nội Ô Toà Thánh.

  Với sức kháng cự quyết liệt mạnh mẽ của 500 công quả Phạm Môn, lực lượng của hai ông Tương và Trang phải chịu thảm bại, rút lui về Sài Gòn.

  Cuối năm 1934, Ðức Quyền Giáo Tông đăng Tiên (ngày 13-10-Giáp Tuất, dl 19-11-1934).

  Tại Thánh Thất An Hội Bến Tre, Ngài Nguyễn Ngọc Tương và Lê Bá Trang tổ chức Ðại Hội toàn thể Chức sắc và tín đồ thuộc Ban Chỉnh Ðạo để bầu cử chức Giáo Tông.

  Lần bầu cử thứ nhứt, Ngài Lê Bá Trang lên chức Ngọc Chưởng Pháp; lần bầu cử thứ nhì, Ngài Nguyễn Ngọc Tương lên chức Giáo Tông. Ðó là vào năm 1935 (Ất Hợi).

  Năm 1938, Ngài Nguyễn Ngọc Tương cử hành một lễ long trọng, tuyên bố nhiệm vụ của Ban Chỉnh Ðạo chấm dứt.

  Như vậy là Ngài lập thành Chi phái Bến Tre, xây dựng Thánh Thất An Hội thành Tòa Thánh Bến Tre, tổ chức Cửu Viện, thăng thưởng một số Chức sắc cầm quyền Cửu Viện.

  Thực lực của phái Bến Tre lúc đầu rất đông và rất mạnh, nhưng vì không có chánh nghĩa nên số người đi theo lần lần rút lui, các hoạt động chỉ cầm chừng, dần dần suy tàn, nhất là sau khi Ngài Lê Bá Trang qui liễu.

  Ngài Nguyễn Ngọc Tương thường nhập tịnh theo cách riêng của ông, càng về sau nầy, Ngài tự xem mình như là một phân thân của Ðức Lý Giáo Tông, nên Ngài tự xưng là Lý Giáo Tông.

  Năm 1951, Ngài Nguyễn Ngọc Tương qui liễu.

  Sau đó, phái Bến Tre phân ra làm hai nhóm nhỏ độc lập nhau: Một nhóm tại Tòa Thánh Bến Tre, một nhóm tại Thánh Thất Tân Túc (Bình Chánh) và Thánh Thất Ðô Thành đường Hậu Giang Chợ Lớn.

  (Ðức Quyền Giáo Tông giáng cơ tiết lộ cho biết: Ngài Nguyễn Ngọc Tương là chơn linh của Ngô Tôn Quyền tái kiếp, Ngài Lê Bá Trang là chơn linh Quan Vân Trường thời Tam Quốc tái kiếp).

•  6. Minh Chơn Ðạo:

  Phái nầy do ba Ngài: Chưởng Pháp Trần Ðạo Quang, Cao Triều Phát và Nguyễn Ngọc Thiệu, tách khỏi phái Minh Chơn Lý (vì thấy hai ông Ca và Phùng biến cải theo Tà đạo), qui tụ về Giá Rai tỉnh Bạc Liêu, lập ra phái Minh Chơn Ðạo vào năm 1935.

  Lúc đầu trụ sở đặt tại Chùa Minh Sư của Ngài Trần Ðạo Quang tại Giá Rai, sau mới lập Tòa Thánh Ngọc Minh ở Giồng Bướm Giá Rai, cũng gọi là Tòa Thánh Hậu Giang.

  Gần Tòa Thánh nầy có Ngũ Hành Tòa để làm Hiệp Thiên Đài. Phái nầy hoạt động khá mạnh, lên tới tỉnh Vĩnh Long.

  Phái Minh Chơn Ðạo giữ đúng theo Tân Luật, Pháp Chánh Truyền và lễ nghi của Ðạo buổi sơ khai. Phái nầy không luyện đạo, mặc dầu Ngài Trần Ðạo Quang, trước khi gia nhập Ðạo Cao Ðài, Ngài là Thái Lão Sư cầm đầu Chi Minh Sư ở Việt Nam.

  Ngài Trần Ðạo Quang được phong chức Chưởng quản Vô Vi Chưởng quản Cửu Trùng Đài, Ngài Cao Triều Phát chức Thái Chưởng Pháp Chưởng quản Hiệp Thiên Đài, Ngài Nguyễn Ngọc Thiệu chức Ðầu Sư Ngọc Thiệu Nhựt.

  Sau nầy, Ngài Cao Triều Phát lại tách ra, ông Nguyễn Văn Kiện tự Huân được phong chức Hộ Pháp Thiên Ấn Tinh Quân, chưởng quản Hiệp Thiên Đài.

  Cơ bút của phái Minh Chơn Ðạo phong gần đủ các phẩm Chức sắc cao cấp Hiệp Thiên Đài và Cửu Trùng Đài, như:

  Hộ Pháp, Thượng Phẩm, Thượng Sanh, 9 vị Thời Quân, 2 vị Chưởng Pháp, 7 vị Ðầu Sư, 3 Chánh Phối Sư, . . . (không có phẩm Giáo Tông, bên Cửu Trùng Đài thì chức Chưởng quản Vô Vi là cao nhứt).

  Sau cuộc đảo chánh của Nhựt Bổn, quân đội Pháp trở lại dùng phi cơ dội bom, trúng Tòa Thánh Ngọc Minh tan tành.

  Ngài Cao Triều Phát hợp tác với Việt Minh để bảo vệ tín đồ. Sau Hiệp Ðịnh Genève 1954, Ngài Cao Triều Phát được tập kết ra Bắc, và qui liễu tại đó trong năm sau.

• 1. Cơ Quan Truyền Giáo Trung Việt.
• 2. Hội Thánh Tam Quan.
• 3. Thiên Khai Huỳnh Ðạo.
• 4. Cao Thượng Bửu Tòa.
• 5. Nữ Chung Hòa.
• 6. Trung Hòa Học Phái.

•  1. Cơ Quan Truyền Giáo Trung Việt:

  Sự truyền bá Ðạo Cao Ðài tại Trung Việt đầu tiên do phái Tiên Thiên.

  Theo lịnh dạy của Cơ bút, đã tổ chức bí mật sự truyền đạo ra Quảng Nam và Ðà Nẵng từ năm 1936 với quí ông ở tại đó là: Lê Trí Hiển, Nguyễn Quang Châu, Trần Công Bang, Huỳnh Ngọc Trác, và 4 đồng tử: Long, Lân, Qui, Phụng.

  Sự kiện nổi bật nhất là công cuộc cổ động và vận động xây cất Thánh Thất Trung Thành tại Thị xã Ðà Nẵng, chỉ trong thời hạn 22 ngày là xong, để làm Ðại lễ Khánh Thành ngày 8-4-Mậu Dần (dl 7-5-1938).

  Những vị đóng vai tích cực trợ giúp quan trọng đi đến thành công là quí Ngài: Trần Ðạo Quang, Cao Triều Phát, Nguyễn Bửu Tài và nhứt là ông Lê Kim Tỵ của phái Tiên Thiên.

  Cơ quan nầy hoạt động mạnh ở các tỉnh miền Trung, nhưng sau đó bị Việt Minh khủng bố, hàng lãnh đạo tan rã.

  Sau Hiệp Ðịnh Genève 1954, tín hữu các nơi qui tụ trở lại, quyết định đưa Cơ Quan Truyền Giáo Trung Việt lên thành Hội Thánh.

  Nên mua thêm một khu đất rộng tại đường Nguyễn Hoàng, Ðà Nẵng, để xây dựng Trung Hưng Bửu Tòa, một kiến trúc lớn và đẹp, làm Ðại lễ Khánh Thành vào ngày 1-6-Bính Thân (dl 8-7-1956), ra mắt Hội Thánh Truyền Giáo Trung Việt (HTTGTV).

  Năm 1973, HTTGTV có hai vị đứng đầu là: Chánh Phối Sư Ngọc Quế Thanh (Trần Văn Quế) Chủ trưởng Hội Thánh, và Thanh Long Lương Vĩnh Thuật, Thanh tra quyền pháp, đại diện Hiệp Thiên Đài.

•  2. Hội Thánh Tam Quan (Phái Chơn lý Cầu Kho):

  Gọi đầy đủ là Hội Thánh Trung Ương Trung Việt, trụ sở đặt tại Tam Quan, quận Hoài Nhơn, tỉnh Bình Ðịnh (BÐ).

  Nguyên đầu năm 1927, hai vị Nguyễn Hữu Phương và Nguyễn Hữu Hào, ở Bình Ðịnh, vào Sài Gòn nhập môn theo Ðạo Cao Ðài tại Thánh Thất Cầu Kho.

  Rồi trở về Bình Ðịnh âm thầm truyền bá Ðạo Cao Ðài tại đây. Số người theo Ðạo càng lúc càng đông nhưng bị nhà nước khủng bố vì vua Bảo Ðại cấm Ðạo Cao Ðài.

  Trải qua nhiều cuộc khủng bố, hết lớp nầy tới lớp khác, Ðạo Cao Ðài nơi đây cũng phát triển, đến năm 1956 mua được một mẫu đất tại Tam Quan.

  Khởi xây dựng Thánh Thất, giấy phép ký ngày 21-9-1956, và làm lễ thánh thành gọi là Ðại Hội An Thiên Khánh Thành Hội Thánh ngày 15-3-Canh Tý (1960).

  Hội Thánh Tam Quan tổ chức y theo Tân Luật và Pháp Chánh Truyền, có hai Ðài: Hiệp Thiên và Cửu Trùng.

•  3. Thiên Khai Huỳnh Ðạo:

  Phái nầy thành lập từ năm Nhâm Dần (1962), Tòa Thánh đặt tại đường Phan Thanh Giản, quận Gò Vấp, Sài Gòn.

  Trước khai Chưởng Tòa Huỳnh Ðạo tại Gò Công, rồi thiên về Nhị giang, sau mở Bửu Tòa Di-Lạc tại Gia Ðịnh.

  Sau một thời gian ngắn ngủi 3 năm, Ðạo Vàng đã chiếu rạng nhiều nơi với một hệ thống:

  Trên có Chưởng Tòa (Châu Ðốc), dưới có Bửu Tòa Di-Lạc: Tiền giang (Gia Ðịnh), Trung giang (Vĩnh Long), Hậu giang (Bạc Liêu), Liên giang (Cần Thơ) và những Tòa Ðại diện tại Kiên Giang, Hà Tiên, đúng với Thiên cơ, đúng với lời tiên tri Kỳ Ba Cứu Thế.

  Huỳnh Ðạo là Vô Vi Ðại Ðạo, lấy Âm Dương làm gốc, Ngũ Hành làm thể, hòa hợp ở Trung Huỳnh gọi là Mồ Thổ, sắc Huỳnh để luyện Kim thai Thánh thể, xuất khiếu hiển thần, đoạn dứt luân hồi trong lục đạo.

  Xuất phát từ Cao Ðài, Huỳnh Ðạo là thể hiện hoàn mỹ của Ðạo Cao Ðài, Hữu, Vô, trọn vẹn. (Trích trong quyển Chơn truyền Huỳnh Ðạo Trung ương).

•  4. Cao Thượng Bửu Tòa:

  Cao Thượng Bửu Tòa được xây dựng tại Thị xã Bạc Liêu, còn gọi là Tòa Thánh Hậu Giang, do Ông Trần Văn Tìa, đạo hiệu Chơn Sắc, chủ trương xây dựng.

  Ông Trần Văn Tìa qui liễu, có giáng đàn ngày 2-10-1966 tại Cao Thượng Bửu Tòa, để lời than:

  - Trước kia, nếu tệ huynh biết sẽ xảy ra cớ sự như vậy thì không xây dựng lên trụ tướng của Cao Thượng Bửu Tòa nầy, mà chỉ để tiền và nhơn lực, vật lực đó dùng vào những công tác từ thiện xã hội.

  Nếu biết trước và làm việc đó thì đâu còn để hậu hoạn lại cho anh em như trước hiện tình. Ðó cũng là cái trách nhiệm của tệ huynh vẫn còn dang dở.

•  5. Nữ Chung Hòa:

  Nhóm nầy được thành lập do lịnh Cơ bút của Chi Minh Tân ở Bến Vân Ðồn, Sài Gòn.

  Mục đích để tập hợp Nữ phái mà dạy dỗ về đường đạo đức và lập công quả dưới sự dìu dẫn vô hình của Ðấng Lê Sơn Thánh Mẫu, trụ sở đặt tại Chùa Minh Tân ở Bến Vân Ðồn.

  Hai Bà Ngọc Nhiên Hương và Lê Thị Trinh điều khiển nhóm nầy.

  Nữ Chung Hòa trước đây hợp tác với Bà Diệu Minh ở Vạn Quốc Tự đường Phan Thanh Giản cũ Sài Gòn (ngang Bệnh Viện Bình Dân).

  Khi Bà Diệu Minh qui liễu, nhóm Nữ Chung Hoà hợp tác với Cơ Quan Phổ Thông Giáo Lý Cao Ðài Giáo Việt Nam (viết tắt Cơ Quan PTGL) có trụ sở ở đường Cống Quỳnh (ngang Chợ Thái Bình) và nhóm Nữ Chung Hòa dời trụ sở về Cơ Quan PTGL. (Xem: Cơ Quan PTGL ở phần tiếp theo sau, trong đó có nói nhiệm vụ qui định cho Nữ Chung Hòa).

  Nhóm Nữ Chung Hoà không được nhiều người gia nhập, nên hoạt động rất yếu ớt, chỉ còn làm một vài công tác từ thiện mà thôi. Do đó, chỉ nên xem Nữ Chung Hòa là một nhóm học tu Nữ phái, làm việc từ thiện.

•  6. Trung Hòa Học Phái:

  Sau khi ông Cao Triều Phát tách ra khỏi Minh Chơn Ðạo thì ông hợp tác với quí ông Phan Trường Mạnh, Phan Lương Hiền, Huỳnh Văn Thảo lập thành Trung Hòa Học Phái.

  Có mục đích qui tụ các thanh niên trong các phái Ðạo Cao Ðài để dìu dắt chúng trên đường đạo đức, thực hành thuyết Trung Thứ của Nho giáo, vừa lo học tập vừa lo hành đạo.

  Ðể thực hành mục đích đó, Ngài Cao Triều Phát lập nên một tổ chức thanh niên gọi là "Thanh Niên Ðạo Ðức Ðoàn" đặt trụ sở tại Thánh Tịnh Minh Ðức của Bà Ngọc Nhiên Hương ở Rạch Giá.

  Sau nầy Thanh niên Ðạo đức Ðoàn mở rộng hoạt động lên Sài Gòn, trụ sở đặt tại Tam Giáo Ðiện, chùa Minh Tân ở Bến Vân Ðồn Sài Gòn.

  Sau Hiệp Ðịnh Genève năm 1954, Ngài Cao Triều Phát tập kết ra Bắc, nên nhóm Thanh Niên Ðạo Ðức Ðoàn phải ngưng hoạt động vì không người hướng dẫn.

  Trung Hoà Học Phái đã nổi tiếng một thời ở Hậu Giang.

• 1. Tịch Cốc.
• 2. Thông Thiên Ðài.
• 3. Tam Kỳ Nguyên Nguyên Bản Bản.
• 4. Tây Tông Vô Cực Cung.
• 5. Tòa Thánh Nhị Giang.
• 6. Tòa Thánh Tiền Giang.

•  1. Tịch Cốc (hay Tuyệt Cốc):

  Gọi là Tịch Cốc hay Tuyệt Cốc là vì nhóm nầy chủ trương không ăn cơm, chỉ ăn trái cây, tu theo lối ép xác đặng luyện pháp thuật.

  Vào năm 1934, có một nhóm chừng 10 người đang làm công quả trong Tòa Thánh Tây Ninh, vì bất mãn Hội Thánh không cho họ luyện pháp thuật, nên họ rủ nhau đi vào núi để khổ tu luyện đạo cho mau kết quả.

  Trong nhóm nầy có hai ông: Ngô Ðức Nhuận và Nguyễn Ngọc Ðiền tức Ruộng, tự xưng là Nguyên soái cầm đầu.

  Hồi Tòa Thánh còn làm bằng cây ván, nhóm nầy lén vô Bửu Ðiện Tòa Thánh, leo lên ngồi trên 7 cái ngai mà Bảo Thể không hay biết, đến chừng Bảo Thể phát hiện thì bắt từ ông lôi xuống, và trục xuất họ ra khỏi Nội Ô.

  Về sau, ông Ðiền mặc toàn đồ trắng, xuống Sài Gòn đến Dinh Thống Soái Nam Kỳ treo cờ và đòi hỏi người Pháp trả nước Việt Nam, bị nhà cầm quyền Pháp bắt giam vào nhà thương điên.

  Nhóm Tịch Cốc tan rã và mất hẳn. (Xem thêm nơi Phần phụ phía sau, việc nhóm Tịch Cộc tập bay).

•  2. Thông Thiên Ðài:

  Nhóm Thông Thiên Ðài được lập nên bởi quí ông: Bác sĩ Nguyễn Văn Nhã, Ðốc phủ Lê Quang Hộ, đại điền chủ Quách Văn Nghĩa, Ðốc học Chiếu, Nguyễn Trung Thăng, Lê Quang Nghi, Lê Quang Tỉnh,...

  Và đồng tử phò loan là hai người con của Ngài Bảo Văn Pháp Quân Cao Quỳnh Diêu: Ðức (Nguơn Ngọc) và Thân (Huệ Chương).

  Ðấng bề trên của nhóm nầy là Liễu Nhứt Chơn Nhơn Tôn Tẫn trong truyện Phong Kiếm Xuân Thu.

  Các Ðấng bề trên cho biết, nhóm nầy về sau sẽ thay thế Hiệp Thiên Đài của Tòa Thánh Tây Ninh, nhưng thực tế thì không có việc nầy.

  Trụ sở của nhóm Thông Thiên Ðài đặt tại Thánh Thất Ðồng Sơn ở Gò Công. Nhóm nầy không thâu tín đồ, các người sáng lập già cả rồi chết, nhóm nầy tan rã và mất luôn.

  Thánh Thất Ðồng Sơn trở nên vắng vẻ, chỉ còn ông từ lo cúng kiếng mà thôi.

•  3. Tam Kỳ Nguyên Nguyên Bản bản:

  Nguyên trước đây ông Thái Phối Sư Nguyễn Văn Ca thành lập phái Minh Chơn Lý ở Mỹ Tho, được nhiều người ủng hộ.

  Nhưng từ khi Thiên Sư Nguyễn Văn Phùng nắm cơ bút của Minh Chơn Lý, ông cầu cơ sửa đổi hết các cách thờ phượng, làm cho nhiều người bất mãn nên bỏ đi, kể ra:

  • Quí Ngài Chưởng Pháp Trần Ðạo Quang, Nguyễn Quang Thiệu, Cao Triều Phát về Bạc Liêu lập Minh Chơn Ðạo.
  • Quí Ngài Vương Quan Kỳ và Ðoàn Văn Bản trở về Thánh Thất Cầu Kho.
  • Ngài Trần Văn Quế bỏ đi, nhập phái Tiên Thiên.
  • Quí Ngài Nguyễn Văn Kiên và Nguyễn Văn Phấn lập "Tam Kỳ Nguyên Nguyên Bản Bản" trụ sở đặt tại Long An, mục đích là phục hồi nguyên bản Ðạo Cao Ðài như buổi đầu Ðức Chí Tôn lập ra, nhưng không được nhiều người hưởng ứng.

  Khi ông Nguyễn Văn Kiên được bầu làm Hội Trưởng Cao Ðài Ðại Ðạo Liên Ðoàn thì phái nầy bắt đầu suy tàn và khi ông Kiên qui liễu thì phái nầy tan rã.

•  4. Tây Tông Vô Cực Cung:

  Ðây chỉ là một nhóm tu đơn, do Ngài Nguyễn Bửu Tài, pháp danh Thiện Pháp, lập ra tại quê nhà của Ngài là làng Phú Hưng, tục gọi làng Chẹt Sậy, quận Châu Thành, tỉnh Bến Tre.

  Phái nầy cho rằng phái tu đơn của Ngài Ngô Văn Chiêu từ Phú quốc chuyển về Sài Gòn là phái Ðông Tông, còn Ngài Nguyễn Bửu Tài ở Bến Tre là Tây Tông, nên Ngài gọi Thánh Tịnh của Ngài lập ra ở Chẹt Sậy là Tây Tông Vô Cực Cung.

  Như vậy, Tây Tông Vô Cực Cung không phải là một Chi phái của Ðạo Cao Ðài và cũng không dính dáng gì đến Ðạo Cao Ðài.

  Chỉ có điều là sau đó Ngài Nguyễn Bửu Tài gia nhập phái Tiên Thiên, trở thành Chức sắc cao cấp (Thượng Ðầu Sư) của Tiên Thiên, rồi lãnh đạo phái Tiên Thiên qui hiệp về Tòa Thánh Tây Ninh.

  Sau khi Ngài Nguyễn Ngọc Tương Giáo Tông phái Bến Tre qui liễu, Ngài Nguyễn Bửu Tài rút lui khỏi Tòa Thánh Tây Ninh, trở về tái lập phái Tiên Thiên, sau đó cơ bút của Ngài phong Ngài chức Giáo Tông của phái Tiên Thiên. (Xem trở lại: Tiên Thiên)

•  5. Tòa Thánh Nhị Giang:

  Phái nầy lập trụ sở tại Châu Ðốc, gọi là Tòa Thánh Nhị Giang, chỉ hoạt động trong vùng Châu Ðốc.

  Có tổ chức lưỡng đài Hiệp Thiên Đài và Cửu Trùng Đài như các Hội Thánh khác, hành đạo theo Tân Luật và Pháp Chánh truyền, nhưng không được nhiều người ủng hộ, hình như họ chán nãn trước các sự kiện lập Chi phái.

•  6. Tòa Thánh Tiền Giang:

  Phái nầy lập trụ sở tại Thánh Tịnh Minh Kiến Ðài ở làng Hạnh Thông Tây, quận Gò Vấp, Gia Ðịnh.

  Về sau phái nầy lập lên Tòa Thánh gọi là Tòa Thánh Tiền Giang, để đối lại Tòa Thánh Hậu Giang. Tuy đã nâng cấp lên Tòa Thánh nhưng không có hoạt động gì đáng kể.

Cơ Quan nầy do lịnh Ơn Trên lập ra với mục đích để siết chặt dây liên ái về phương diện tinh thần giữa các Hội Thánh, Chi phái, và các Thánh Thất, Thánh Tịnh biệt lập.

Lúc ban sơ, trụ sở đặt tại Tam Giáo Ðiện chùa Minh tân, 221 Bến Vân Ðồn, Vĩnh Hội, Sài Gòn, và lấy danh xưng là "Cơ Quan Liên Giao Hành Ðạo".

Cho đến năm 1965, Cơ Quan nầy chưa tổ chức được nên chưa có hoạt động chi thật sự.

Năm nầy thừa lịnh Ơn Trên dời trụ sở về 165E đường Cống Quỳnh Sài Gòn, gần Chợ Thái Bình, lấy danh xưng là "Cơ Quan Phổ Thông Giáo Lý Cao Ðài Giáo Việt Nam" do Ðức Chí Tôn ân ban ngày 1-Giêng-Ất Tỵ (dl 1-2-1965).

Mục đích được đề ra cơ quan là của toàn đạo do Ơn Trên chỉ định lập ra để tổ chức các phương cách phương pháp và phương châm với mục đích phổ thông và phổ biến trong nhơn sanh một giáo lý Cao Ðài thuần nhất....

Một Ban Thường Vụ gồm có:

• 1 Tổng Lý Minh Ðạo,
• 1 Hiệp Lý Minh Ðạo,
• 1 Tham Lý Minh Ðạo,
• 1 Tổng Thơ Ký được lập ra để điều hành điều khiển Cơ Quan.

Dưới đó có một số Văn Phòng Vụ Trưởng, các Ban Giáo Sĩ, Tu Sĩ, vv . . .

Tổng Lý Minh Ðạo, Hiệp Lý Minh Ðạo, Tham Lý Minh Ðạo và Tổng Thơ Ký là tứ trụ của Cơ Quan, mà 3 vị đứng đầu là những vị làm chánh sách và vạch đường lối, còn Tổng Thơ Ký là chấp hành.

(Ơn Trên phong Ngài Trần Văn Quế đạo hiệu Huệ Lương là Tổng Lý Minh Ðạo, Ngài Ðỗ Vạn Lý đạo hiệu Minh Lý là Tham Lý Minh Ðạo, kiêm nhiệm Quyền Tổng Thơ Ký.

Ðức Lý Giáo Tông giao cho Ngài Ðỗ Vạn Lý soạn Bản Qui Ðiều Cơ Quan PTGL và được Ơn Trên phê chuẩn gọi là Thánh Dụ Qui Ðiều.)

Cơ Quan PTGL theo lịnh Ơn Trên là cơ quan cuối cùng của cơ Ðại Ðạo ở tại Việt Nam, với một nhiệm kỳ 20 năm kể từ năm 1965 như Ơn Trên đã định.

Thật thế, đến năm 1985, sai lệch vài năm, tất cả những vị có trọng trách trong Cơ Quan đều được Ðức Chí Tôn gọi về hoặc ra đi hết.

Có thể nói đến đây là hết một nguơn 60 năm của cơ Ðại Ðạo hành đạo trong nước Việt Nam, chấm dứt một giai đoạn đầu tiên của đời sống của cơ Cao Ðài giáo.

20 năm đã được Ðức Chí Tôn ấn định cho Cơ Quan là 20 năm vớt vát cho cơ Ðạo sau sự thất bại của những cố gắng thống nhứt trước đó.

Vì lẽ đó mà Cơ Quan PTGL được thành lập hơi khác các Chi các Phái các Nhóm khác trong Ðạo từ trước tới giờ....

Nơi đây cũng nên ghi nhận ngay một việc là Cơ Quan nầy cũng nhằm vào mục đích thống nhứt Ðạo chớ không phải không, nhưng phương pháp để đi đến mục đích đó không trực tiếp như những Hội Long Vân hoặc những Nhóm khác.

Cơ Quan hướng về cơ thống nhứt một cách gián tiếp, coi đó như là kết quả đương nhiên của chương trình phổ thông một Giáo lý thuần nhứt mà tất cả toàn đạo đồng phải chấp nhận.

Cái khác biệt của Cơ Quan PTGL là Cơ Quan chỉ là một Cơ Quan thôi. Như một Cơ Quan thì nó không phải là, cũng không có quyền hạn của: một Hội Thánh, Thánh Thất, Thánh Tịnh, không nằm trong Luật Ðạo, dù rằng Cơ Quan rất kính trọng và tuân theo Tân Luật và Pháp Chánh Truyền.

Cơ Quan không có Phận đạo riêng của mình, không có tín đồ riêng của mình, không nhập môn, không Tắm Thánh, không có Chức sắc, không tùy ai mà cũng không lãnh đạo ai, chỉ có một Văn Phòng với một số Phận sự và Ðạo tâm tình nguyện.

Là một Cơ Quan nên cũng không có phép và không có quyền hành Quan Hôn Tang Tế sự. Cơ Quan chỉ có một nơi nho nhỏ thờ phượng Ðức Chí Tôn và cúng Tứ thời.

Vì thế, Cơ Quan không có cái chi để có thế cho lớn hơn hay nhỏ hơn ai cả.

Cơ Quan cũng không có sổ Công nghiệp để đem dâng trình cho ai để lên phẩm lên vị lên chức.

Phận sự niên cao thì được gọi là Ðạo Trưởng, hoặc Ðạo huynh, Ðạo tỷ, còn nhỏ tuổi hơn thì gọi Ðạo đệ, Ðạo muội.

Cơ Quan chỉ chú trọng vào tinh thần, vào giáo lý, vào phụng sự Thượng Ðế, để giúp đỡ tất cả các Chi phái, các Nhóm và nhơn sanh.

Tất cả cái chi trong Ðạo: của cải, Thánh đường, Thánh Thất, Thánh Tịnh, Văn phòng, tín đồ, nhơn sanh, vv... là của Thượng Ðế tất cả.

Cơ Quan PTGL chỉ là một Cơ Quan thôi, không có lợi, cũng không có quyền, nên không cạnh tranh, không giành giựt, không dẫm chân lên ai cả.

Chỉ cho chỉ hiến dâng chứ không lấy, không thâu nhập của ai trừ ra của thiêng liêng mà thôi, cũng không ăn bánh vẽ mà cũng không cho ai ăn bánh vẽ. Cơ Quan chỉ có tinh thần và tinh thần mà thôi.

Nếu Giáo lý là cây cầu nối liền các Chi phái ở Việt Nam thì Giáo lý, theo lẽ phải, cũng là cây cầu nối liền Cao Ðài giáo với các tôn giáo bạn ở Việt Nam và ở cả thế giới năm châu bốn biển vậy.

Cũng vì lẽ tinh thần nầy và phương châm hoằng dương Chánh đạo như thế nầy, nên Cơ Quan không nê chấp lắm về phương diện hình thức bề ngoài đã được thể hiện và áp dụng các nơi;

Dù rằng mong mỏi các nơi đều thể hiện một hình thức thuần nhứt trong Ðạo đúng theo tinh thần Pháp Chánh Truyền, Tân Luật và những điều đã được Ðức Chí Tôn dạy dỗ, tức là Chơn truyền Chánh pháp.

Cũng vì lẽ nầy, Cơ Quan cũng lấy phương pháp song tu cho những Phận sự và cho luôn những ai muốn cùng theo phương pháp đó.

Song tu là vừa tu phước và tu huệ, nghĩa là phổ độ cùng với vô vi. (Trích trong quyển Tìm Hiểu Ðạo Cao Ðài của Ðạo Trưởng Ðỗ Vạn Lý, Cơ Quan PTGL).

Trong danh xưng Cơ Quan PTGLCÐG Việt Nam, nhiều vị cho rằng chữ Việt Nam đã đóng khung, làm hạn hẹp tầm quan trọng của sứ mạng truyền bá giáo lý Cao Ðài.

Nên năm 1996, danh xưng trên đổi lại là: Cơ Quan Phổ Thông Giáo Lý Ðại Ðạo.

Nhiệm vụ của Cơ Quan PTGLÐÐ được Ðức Phật Mẫu giáng cơ dạy như sau: Cơ Quan PTGL có 3 việc tối yếu phải làm:

• · Phổ thông Giáo lý.
• · Tổ chức Nữ Chung Hòa.
• · Ðào tạo thế hệ tiếp nối.

"Các vụ các ban, về mặt hành chánh vẫn tiến hành trong khuôn viên mẫu mực, nhưng đừng quên phần Phổ thông Giáo lý là then chốt của Cơ Quan.

Ngày nay thế giới bất hòa, xã hội loài người bất hòa, quốc gia bất hòa, tôn giáo bất hòa, các đoàn thể trong nước bất hòa, rất đỗi những người cùng một tổ chức, một cơ quan, một hiệp hội cũng bất hòa.

Ðó là triệu chứng của sự tan rã đi đến chỗ diệt vong. Nữ Chung Hòa được tái lập đúng lúc, đúng thời kỳ và đúng sứ mạng của nó.

Nữ Chung Hoà đảm trách những công việc thích hợp với Nữ giới:

• Hướng vào nhiệm vụ của người làm mẹ, làm chị gương mẫu, tạo nên nề nếp đạo đức trong mỗi gia đình, làm gương mẫu cho đoàn con cái noi theo.
• Dẫn dắt đào luyện mầm non cho đạo.
• Làm công tác xã hội phước thiện.

Ðào tạo thế hệ tiếp nối bằng cách thành lập đội: Thanh Thiếu Niên Phổ Thông Giáo Lý để làm lò đúc, làm học đường rèn luyện Thanh Thiếu niên làm rường cột truyền Ðạo ở tương lai." (Trích: Nói Chuyện Cao Ðài của Ngài Thiên Vương Tinh)

Cơ Quan PTGL không có hệ thống Chức sắc lưỡng Ðài như các Chi phái, nhưng có Cơ bút riêng, đồng tử riêng;

Có Ban Nghiên Cứu Giáo lý và Ðạo sử, tổ chức các lớp huấn luyện Giáo sĩ, mở các khóa dạy tu Thiền định, xuất bản báo chí.

Trước 1975, Cơ Quan PTGL có xuất bản Nguyệt san Cao Ðài Giáo Lý, rất được nhiều giới ủng hộ.

Kể từ năm 1936 đến trước ngày 30-4-1975, nhiều tín đồ Cao Ðài có nhiệt tâm lo âu sự phân chia Chi phái của nền Ðại Ðạo nên đã đứng ra lập nhiều cơ quan vận động qui hiệp các Chi phái;

Mặc dầu không thành công nhưng cũng gây được tiếng vang tốt trong dư luận, xin lần lượt kể ra:

•  Năm 1936, một đàn cơ mà Liên Hoa làm đồng tử, Ơn Trên dạy lập một tổ chức gọi là Cao Ðài Ðại Ðạo Liên Ðoàn đặt trụ sở tại Thánh Thất Cầu Kho.

  Một số vị được bầu vào Ban Chưởng quản: Ðốc phủ Nguyễn Văn Kiên làm Hội Trưởng, ông Cao Triều Phát làm Phó Hội Trưởng,... nhưng tổ chức nầy không làm được việc gì vì nội bộ bất đồng ý kiến.

•  Cũng năm 1936, Ơn Trên lại dạy quí vị: Nguyễn Phan Long, Ðoàn Văn Bản, Trần Quang Nghiêm, Trần Văn Quế, hợp nhau lập ra Liên Hòa Tổng Hội để tổ chức các cuộc Hội Long Vân vận động hòa hiệp các Chi phái.

  Liên Hòa Tổng Hội tổ chức được 12 Hội Long Vân, nhưng các Chi phái rất thờ ơ trong việc hòa hiệp. Ơn Trên dạy Liên Hoà Tổng Hội phải giải nhiệm sau kỳ Hội Long Vân 12, vì Ơn Trên tiên tri rằng:

  Liên Hòa vị hiệp đạo lương vong,
  Lãnh tụ khâm sai họ nạn hồng.
  
  
  

  Hội Long Vân 12 tại Thánh Tịnh Minh Kiến Ðài ở Hạnh Thông Tây Gò Vấp, ngày 15-12-Canh Thìn (1940) thì đệ nhị thế chiến sắp bùng nổ, ở Việt Nam quân đội Pháp bắt các lãnh đạo tôn giáo cầm tù và lưu đày... ... ...

•  Năm 1945, ông Cao Triều Phát lập Cơ Quan Cao Ðài Hiệp Nhứt, sau có ông Lê Kim Tỵ và Bùi Văn Nhàn tiếp nối, nhưng công việc không được nhiều người hưởng ứng.

•  Năm 1952, ông Nguyễn Bửu Tài cùng với quí ông Phan Khắc Sửu, Trần Văn Quế lập ra Cơ Quan Cao Ðài Qui Nhứt, nhưng cũng không qui tụ được bao nhiêu người.

•  Năm 1964, ông Trần Văn Quế lập ra Phái Ðoàn Thiện Tâm hướng về Tòa Thánh Tây Ninh;

  Tiếp xúc với Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh thảo luận việc thống nhứt các Chi phái, được Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh ủng hộ.

  Công việc thấy có kết quả bước đầu, nhưng sau đó không tiến thêm được.

•  Năm 1969, ông Phan Khắc Sửu (đạo hiệu Huỳnh Ðức) lại cầm đầu một Phái đoàn đông đảo gồm 72 đại diện một số Hội Thánh Chi phái lên Tòa Thánh Tây Ninh họp để thảo luận vấn đề thống nhứt Chi phái.

  Ông Phan Khắc Sửu dùng uy tín bên Ðời và bên Ðạo của ông gây được một phong trào lớn, có tánh cách qui mô. Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh hợp tác thảo luận, đạt được một số nguyên tắc chung.

•  Năm 1972, Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh cử Ngài Bảo Ðạo Hồ Tấn Khoa làm đại diện mời lãnh đạo các Chi phái họp tại Tòa Thánh Tây Ninh để tiếp tục bàn về sự qui hiệp các Chi phái.

  Ðược biết, trong Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh, Ngài Bảo Ðạo Hồ Tấn Khoa có đại nguyện thống nhứt các Chi phái, nên Hội Thánh cử Ngài lo công việc thống nhứt nầy thì rất hợp với ý nguyện của Ngài.

Các Chi phái hưởng ứng lời mời nên lên họp tại Tòa Thánh Tây Ninh rất đông. Hội nghị bước đầu đạt thỏa thuận gồm 5 điểm:

• 1. Làm sáng tỏ danh Ðại Ðạo của Ðức Chí Tôn trong và ngoài nước, y theo Chơn truyền Luật pháp của Ðạo (Tân Luật, Pháp Chánh Truyền, Thánh Ngôn Hiệp Tuyển).
• 2. Tương thân tương trợ, tương ái tương liên trong phạm vi đạo đức.
• 3. Không làm Chánh trị, không lập Quân đội.
• 4. Bành trướng sâu rộng cơ phổ độ trong và ngoài nước, hiệp sức mở mang công việc văn hóa và từ thiện phục vụ nhơn sanh.
• 5. Tạm thời tôn trọng hệ thống tổ chức nội bộ của mỗi Chi phái cho tới ngày Ðức Chí Tôn phán đoán.

Hội Nghị thành lập được một Hội Ðồng Vận Ðộng Thống Nhứt Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ mà Ngài Hồ Tấn Khoa được bầu làm Trưởng Ban Thường Vụ Lâm thời.

Hội Ðồng tổ chức được vài cuộc viếng thăm thân hữu trụ sở của vài Chi phái, rồi đến ngày 30-04, Hội Thánh và các Cơ quan của Ðạo Cao Ðài ở khắp nơi đều bị giải thể.

Qua các điểm vừa trình bày trên, chúng ta nhận thấy việc qui hiệp các Chi phái của Ðạo Cao Ðài, tuy có nhiều cố gắng của Hội Thánh Tòa Thánh Tây Ninh và của một vài Chi phái, nhưng cuối không đạt được tiến bộ quan trọng nào.

Mục Sư Olliver đạo Tin Lành, người Mỹ, khi nghiên cứu về Ðạo Cao Ðài có bày tỏ ý kiến sau đây: (dịch ra Việt văn)

"Tôi rất buồn mà thấy rằng các Chi phái trong Ðạo Cao Ðài chỉ nói tốt cho mình mà hạ phẩm giá người khác.

Ðiều đáng buồn hơn hết là mỗi Chi phái đều quá ư tự túc tự mãn và không hề nói đến sự thống nhứt, dù rằng đó là sự thống nhứt tinh thần.

Một vài Chi phái khi nghe nói đến việc thống nhứt thì nghiễm nhiên tuyên bố: Ðấng Chí Tôn sẽ làm cho chúng tôi.

Các Chi phái trong Ðạo Cao Ðài mà hiệp nhau lại được thì trước nhứt sẽ có lợi trong các Chi phái ấy và sau đó là lợi cho quốc gia Việt Nam của họ.

Trước khi chờ Ðấng Chí Tôn làm giùm cho chư vị, thì chính chư vị phải cố gắng đứng lên làm một việc gì trước đã."

Lời phê bình và nhận xét của Mục Sư Olliver khá xác đáng để cho mỗi tín đồ Cao Ðài chúng ta lưu tâm suy nghĩ.

Ðây là một câu hỏi làm hoang mang rất nhiều người. Những người hành đạo đi sau có cảm tưởng dường như càng vận động thống nhứt, càng có sự dạy dỗ khuyên lơn, khuyến cáo của chư Thiêng liêng chừng nào thì chia rẽ lại càng trầm trọng chừng nấy.

Có lẽ những người hành đạo đi sau bực tức hơn là hoang mang, bực tức cho sự việc, vì sự việc đã biến thành những chướng ngại vật cho sự tiến triển của cơ Ðạo mà mình muốn để vào một tay xây dựng....

Thầy (Ðức Chí Tôn) chỉ trông cậy có một điều là thiệt lòng, là chơn thành mà thôi.

Với Thầy, Thầy muốn ở các con một tấm lòng, nhưng không phải bất cứ tấm lòng nào, mà tấm lòng chơn thật mà thôi, trước mắt Thầy cũng thế, sau lưng Thầy cũng thế, không có Thầy cũng thế.

Còn giữa con cái Thầy thì Thầy cũng muốn thấy con cái Thầy thương yêu hòa thuận với nhau, nhưng không phải thương yêu hòa thuận đầu môi chót lưỡi, thương yêu hòa thuận trên giấy tờ;

Mà thiệt lòng, vâng, thiệt lòng nghĩa là chơn thành thương yêu hòa thuận.

Nếu cái thiệt lòng đó có, nếu cái chơn thành đó có, và nếu cái tình thương yêu hòa thuận đó thật có, thì các nguyên nhân mà Ðức Hộ Pháp Phạm Công Tắc nêu ra trên kia chắc có lẽ đã được giải quyết từ lâu rồi.

Vì lẽ tình thương chơn thành sẽ khắc phục một cách dễ dàng những chỗ vị kỷ, vị danh, vị lợi, cũng như tự ái, tự đại, tự tôn.

Hễ thiệt lòng thương thì sẽ hiến dâng trọn vẹn, mà hiến dâng trọn vẹn thì cái TA chỉ còn là để phục vụ cho cái tình thương đó mà thôi.

Thương ở đây là thương Ðạo, thương Thượng Ðế, thương nhơn sanh, thương con cái Ðức Chí Tôn, thương anh chị em của mình, thương nhơn loại;

Mà hễ thiệt lòng thương rồi thì tự nhiên là thiệt lòng tin, mà thiệt lòng tin thì không còn tí gì nghi ngơ nữa, cái mà Thầy thường dạy người trong Ðạo ở những ngày đầu.

Nghi kỵ là một nguyên nhân nữa để chia rẽ nhau, mà nghi kỵ là do mất chữ tín với nhau, là bội tín, thất tín mà ra.

Thật thế, lúc mới khai đạo, tất cả các chư vị tiền khai đều cùng nhau chung tay góp sức để giúp Thầy lập đạo;

Tin tưởng nơi nhau, một lòng một dạ, chia ngọt xẻ bùi, chi chi cũng cùng nhau bàn thảo, rót hết cả tâm thành với nhau, bày tỏ với nhau bao điều thầm kín tâm tư trước những trở lực bao quanh tứ phía, che chở cho nhau trước những cạm bẫy dẫy đầy hằng ngày của thực dân đô hộ.

Nói một cách khác, tin nhau như thể tay chân. Rồi đến một lúc nào đó, thình lình có việc "Mặt nhựt hồi mô thấy xẻ hai . . . Bụng muốn phân chia hỏi bởi ai?"

Câu hỏi nầy bắt đầu đặt một dấu hỏi trong lòng những môn đồ của Thượng Ðế.

Dấu hỏi đó cứ theo cái đà nứt rạn kể từ Thánh Thất Cầu Kho, Ban Chỉnh Ðạo, Tiên Thiên, v.v...

Mà lớn lần lên cho đến đỗi mối nghi kỵ càng ngày càng ăn sâu vào tâm tư, trước nhứt của những vị đứng đầu các Chi phái, rồi sau nữa, của người Cao Ðài nói chung trong toàn đạo.

Một khi mối nghi kỵ đã nảy nở trong lòng người thì một vấn đề tâm lý đã được đặt thành.

Rồi từ đó đến sau, không một ai tin ai nữa, dầu có nói bao nhiêu lời, dầu có viết bao nhiêu chữ, dầu có họp bao nhiêu lần đi nữa.

Vấn đề tâm lý nầy không thể nào giải quyết được, nếu không được mang ra mổ xẻ một cách khách quan chân thành.

Từ 1935 cho đến 40 năm sau, vấn đề tâm lý nầy không được mang ra một lần để giải quyết, vì một lẽ nào đó, vấn đề thống nhứt cũng không thể thực hiện.

Thế cũng chưa hết, vấn đề tâm lý nầy đã được nảy sanh rồi thì nó lại sanh ra những vấn đề tâm lý phụ thuộc mà về lâu sau nầy sẽ trở thành một bịnh nan y bao trùm tất cả những cái "tự ái, tự đại, tự tôn" đã được ghi trên.

Bịnh tâm lý nầy hết phương cứu chữa, bịnh chia rẽ đến đây khó mà làm gì được....

Ðứng về một khía cạnh khác nữa thì cũng thấy hiện diện trong cơ đạo những bịnh khác nữa rất thường tình trong nhơn sanh trên cõi dinh hoàn là:

Vị kỷ, vị danh, vị lợi, mà trong đạo thường đề cập đến một vài phương diện gọi là "cân đai, áo mão, chức tước, lấy danh đạo tạo danh đời và làm lãnh tụ."

Trong những bịnh nầy, có lẽ cái bịnh làm lãnh tụ là nổi nhứt chăng trong phần chia Chi lập Phái?

Các bịnh kia còn có thể chữa được, tuy khó chữa nhưng cũng còn có thể chữa được, chứ cái bịnh cuồng vọng làm lãnh tụ thì thật vô cùng khó khăn, thật là nhiều, quá nhiều, lan tràn trong xã hội.

Chỉ có chức lãnh tụ mới giải quyết được cái bịnh lãnh tụ mà thôi.

Cứ phóng tầm mắt chung quanh chúng ta trong Ðạo cũng như ngoài đời thì thấy rõ, không cần phải biện chứng gì cả.

Trong Ðạo thì chỉ trông vào thành phần các Chi phái, và phẩm vị của các thành phần đó thì thấy rất rõ ràng.

Chí đến tín đồ cũng chưa an phận tu hành để tăng tiến mà còn muốn làm Nguyên Soái để rồi bị bỏ vào nhà thương điên. (Nhóm Tịch Cốc)

Nếu ai cũng muốn làm lãnh tụ hết thì làm sao có một lãnh tụ cho tất cả? Mà không có lãnh tụ cho tất cả thì cơ đạo không khi nào thống nhứt được;

Mà vấn đề chọn một vị lãnh tụ cho tất cả, theo lẽ phải, không thành vấn đề, vì lẽ ngoài đời cũng như trong đạo, có đầy đủ phương pháp để giải quyết nó một cách dễ dàng nếu thành tâm muốn giải quyết.

Vần đề là vì nơi đây không chịu đặt ra hoặc không muốn đặt ra để giải quyết, nghĩa là không muốn vấn đề được giải quyết.

Ðó cũng là một lẽ nữa làm cho cơ đạo không thể thống nhứt được.

Chia rẽ có thể làm chậm sự tiến triển của nền Ðại Ðạo, chứ không khi nào diệt được Ðạo, vì chưởng quản Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ là Thượng Ðế, mà Thượng Ðế là vô vi.

Có ai phàm tục phá được vô vi đâu? Hơn nữa, vô vi nầy là vô vi Thượng Ðế thì tất nhiên tuyệt đối. Phá thì được chớ diệt chắc là không được rồi.

Ngoài những nguyên nhân nêu trên đã làm cho cơ đạo không thống nhứt được, còn có một vài trớ trêu, tưởng cũng cần ghi riêng biệt ra để lưu ý.

Trước nhứt, chính những vị đã tự tách rời khỏi Tây Ninh để lập Chi phái cũng là những vị hô hào hoạt động mạnh nhứt cho cơ thống nhứt.

Nhưng trớ trêu thay! chư vị càng hô hào chừng nào, càng hoạt động mạnh chừng nào, lâu chừng nào, lại càng bị nghi ngờ nhiều chừng nấy.

Cái lẽ tự nhiên là vì cái gút tâm lý nêu trên không được cởi tháo; cái mê hồn trận nghi ngờ đã đưa chư vị vào một cơn gió trốt quay tít không còn lối thoát nữa, vì thế cho nên mãi cho đến năm 1954, hãy còn lập Hội Thánh để khánh thành vào năm 1956!

Thứ đến là sau nầy khi thấy việc thống nhứt thành một việc đạo rất thời trang, được ai ai cũng để ý đến;

Nên có những cá nhân tranh giành để hoạt động, tạo thành một phong trào "Thống nhứt ngầm chống thống nhứt" với ý đồ là để Chi phái mình được danh dự làm việc đó. Vì thế mà có những mưu mô giữ miếng mà Thầy đã phiền trách trước kia.

Bên ngoài, khi hắc cân bạch y gặp nhau thì bãi buôi, chào chào mừng mừng vui vẻ, nhưng bên trong thì phần ai nấy lo, miếng ai nấy giữ.

Có nhiều khi vì quá say mê trong dục vọng mà đâm ra ruồng rẫy, xua đuổi ngấm ngầm tế nhị, để lại cho đồng đạo một cái vị hoặc một cái hậu đắng chua.

Thống nhứt cho cơ đạo thì quí hóa vô cùng, nhưng thống nhứt cho quyền lợi hoặc cho danh vọng cá nhân mình thì gây ra tình trạng "Thống nhứt phản thống nhứt" nghĩa là làm cho chia rẽ càng thêm chia rẽ... ... ...

Trong bất cứ trường hợp nào, toàn đạo phải tin tưởng trọn vẹn vào một việc: Có Thầy, có Thiêng liêng chưởng quản cơ đạo.

Cứ một lòng theo Hội Thánh, một Hội Thánh duy nhứt của Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ, nơi đây có nghĩa là Tây Ninh và Tây Ninh mà thôi, bất cứ như thế nào, tối hậu sẽ có Thầy.

Vì một lẽ duy nhứt là sự nguyên vẹn của cơ Ðại Ðạo là đại sự, là điều kiện tối cần thiết, không có không được, để đi đến mục tiêu tối cao tối thượng của Thượng Ðế đã đề ra cho cơ Ðại Ðạo.

Người viết mấy hàng nầy không thấy có một lý lẽ chính đáng nào để biện minh cho ổn thỏa được việc chia rẽ, chia Chi lập Phái.

Nếu không đồng ý với nhau cho tới mức không thế ngồi chung với nhau được, thì cách xử sự tốt đẹp nhứt là nói lên tiếng nói thành tâm thiện ý, rồi bước ra, nếu mình muốn, về nhà đóng cửa lại tu hành tịnh luyện.

Như thế mới phải, mới nên, mới xây dựng, mới đúng với chữ tu hành. Chứ bước ra để lập một tổ chức khác hầu chống lại cái tổ chức trước kia của mình, thì chắc chắn sẽ tạo ra điều sứt mẻ, tạo ra sự chia rẽ hữu hình thật sự khó bề sửa chữa về sau.

Hậu quả rất là tai hại, như ta đã thấy rõ trong 60 năm qua trong Ðạo, và bao nhiêu lần trong lịch sử nước nhà.

Còn nếu muốn "chỉnh" lại những việc mình cho là sai lầm trong việc điều hành điều khiển cơ đạo, thì có không biết bao nhiêu phương cách tốt đẹp đầy ý nghĩa xây dựng;

Hợp với câu kinh đầu của bài kinh đầu của đạo là "Ðạo gốc bởi lòng thành tín hiệp", đồng thời giữ vững được sự nguyên vẹn của nền đạo.

Làm cái chi mà không giữ được không tạo được tinh thần "thành, tín, hiệp" thì không giữ gốc đạo rồi vậy.

Mà không giữ được gốc đạo thì không thể nào sống được, tồn tại được, chứ đừng nói tới việc tăng tiến được. Căn bản giữ đạo là ở chỗ đó vậy.

Căn bản thương đạo, thương dân thương nước, thương người là ở chỗ đó vậy.

Còn nếu nói rằng vì "đã mong mỏi sự xuất hiện một Hội Thánh duy nhứt mà không thấy" nên lập lên một Hội Thánh khác nữa, ngoài cái Hội Thánh gốc của cơ đạo;

Thì chính mình đã vi phạm luật đạo như bao nhiêu người khác, vì cơ đạo không được phép có nhiều Hội Thánh.

Hoặc giả cho Hội Thánh của mình là Hội Thánh duy nhứt vì một lẽ nào đó thì lại càng không đúng lý nữa, càng chứng tỏ cái phàm tâm của mình và càng làm cho cơ đạo xáo trộn và phân tán hơn nữa.

Chia rẽ là không thống nhứt, là phản thống nhứt. Chia rẽ mà còn nói đến thống nhứt thì chắc hẳn là có tư tâm tư ý, tư lợi tư quyền, tư kỷ.

Tách rời ra khỏi Tây Ninh để lập lên một Hội Thánh khác và sau khi gây dựng bề thế tổ chức xong xuôi, rồi trở lại kêu Tây Ninh thống nhứt, thì thật quả là chôn sâu cái tinh thần thống nhứt bất vụ lợi vì Thầy vì Ðạo, vì nhơn sanh.

Không trách, vì cái lẽ nói khác, nghĩ khác, làm khác đó, nghĩa là không đạo hạnh, nên cơ đạo không thống nhứt được và bị chinh nghiêng trong 60 năm qua.

Muốn Ðạo thành, muốn đất nước dân tộc vinh quang, nhơn sanh được hòa bình cơm no áo ấm thì đừng khi nào làm cho cơ đạo bị chia rẽ, bất câu trong trường hợp nào.

Muốn cơ đạo giữ được sự nguyên vẹn thì đừng tách rời, đừng sang ngang để chia Chi lập Phái, chống đối với tổ chức gốc của cơ đạo.

Ðạo thành thì tất cả được thành và được hưởng. Ðạo không thành thì con người và vạn linh phải theo guồng máy của phàm tâm con người tạo thành mà tự tiêu diệt.

Sống là do tự quyết của mình, mà chết là do phàm tâm của mình. Thượng Ðế muốn cứu nhơn sanh, nhưng nhơn sanh không theo lời dạy của Thượng Ðế mà theo tiếng gọi của phàm tâm thì Thượng Ðế cũng không biết làm sao!

Hòa hiệp là theo Thượng Ðế, chia rẽ là theo tánh phàm. (Trích trong quyển Tìm Hiểu Ðạo Cao Ðài của Ðạo Trưởng Ðỗ Vạn Lý, Cơ Quan PTGL)

Chúng ta hiện nay là những tín đồ Cao Ðài thuộc thế hệ sau, không liên hệ gì đến việc phân chia Chi phái của các bậc tiền bối;

Chúng ta thử bình tâm suy nghĩ, đem hết lương tri lương năng ra xét đoán một cách thành thật với lòng mình, lột trần sự thật (dù là sự thật phũ phàng) để xem xét:

Tại sao vấn đề Chi phái của Ðạo Cao Ðài lâu nay không thể qui hiệp được, và có lẽ mãi mãi sẽ không bao giờ qui hiệp được?

Ðó là vấn đề hết sức quan trọng mà người tín đồ Cao Ðài có nhiệt tâm với đạo cảm thấy nhức nhối vô cùng khó chịu;

Bởi vì Giáo lý Cao Ðài mà chúng ta đọc thuộc lòng, nào là Bác Ái, Công bình, nào là luật Thương yêu quyền Công chánh, rồi Qui nguyên Tam giáo, Phục nhứt Ngũ Chi....

Mà chính những người tín đồ Cao Ðài với nhau đây mà không thương yêu được nhau, không hòa hợp được nhau thì làm sao nói đến việc thương yêu và hòa hợp đồng bào chủng tộc;

Làm sao thương yêu được nhơn loại, thương yêu toàn thể chúng sanh, như lời Ðức Chí Tôn thường dạy dỗ.

Nếu tôn giáo Cao Ðài không qui hiệp được các Chi phái Cao Ðài thì làm sao dám nói đến việc Qui nguyên Tam giáo, Phục nhứt Ngũ Chi?

Vậy nguyên nhân chủ yếu làm cho không thể qui hiệp được các Chi phái là gì?

Có vị đáp rằng: - Tại Ðạo Nghị Ðịnh số 8 của Ðức Lý Giáo Tông và Ðức Phạm Hộ Pháp.

Ðể vấn đề được sáng tỏ thêm, chúng ta thử đặt câu hỏi: Nếu giữa năm 1934, Ðức Lý Giáo Tông và Ðức Phạm Hộ Pháp không ra Ðạo Nghị Ðịnh thứ 8 thì sẽ ra sao?

Phải chăng sẽ có một số Chức sắc cao cấp của Tòa Thánh Tây Ninh khi bất đồng với Hội Thánh sẽ tiếp tục tách ra để lập Chi phái? Làm cách nào để ngăn chận việc nầy?

Cho nên Ðạo Nghị Ðịnh thứ 8 là hàng rào hiệu quả ngăn chận việc Chức sắc Tòa Thánh Tây Ninh tách riêng lập Chi phái, và từ đây mãi mãi đến thất ức niên về sau, Ðạo Cao Ðài nhờ Ðạo Nghị Ðịnh thứ 8 mà không còn tình trạng phân chia Chi phái nữa.

Chúng ta thấy trước mắt chúng ta, các tôn giáo lớn như: Phật giáo, Thiên Chúa giáo, Hồi giáo, mỗi tôn giáo đều có hàng trăm Chi phái chống đối nhau, và còn có thể tiếp tục phân chia thêm nữa, vì các tôn giáo nầy không có một Ðạo luật nào ngăn chận sự phân chia Chi phái.

Cái nguyên nhân cốt yếu làm cho các Chi phái không thể qui hiệp được, mà ít ai dám có can đảm nói ra, vì nó rất phàm tục nhưng lại rất hấp dẫn, là vấn đề phẩm tước của các Chức sắc lãnh đạo Chi phái.

Nếu trong sự qui hiệp nầy mà Ðức Lý Giáo Tông tại Tòa Thánh Tây Ninh nhìn nhận tất cả phẩm tước của Chức sắc Chi phái, thì tại Tòa Thánh Tây Ninh sẽ có cảnh tượng là:

• Cả chục vị Chưởng Pháp,
• Cả chục vị Ðầu Sư,
• Cả chục vị Chánh Phối Sư,
• Cả hai, ba vị Hộ Pháp,
• Cả ba bốn vị Thượng Phẩm, Thượng Sanh,
• Cả mấy chục vị Thời Quân.

Thử hỏi như thế thì Ðạo Cao Ðài còn ra thể thống gì nữa! Tân Luật và Pháp Chánh Truyền còn giá trị gì nữa!

Nếu quí Chức sắc cầm đầu Chi phái chịu từ bỏ phẩm tước của Chi phái, qui hiệp về Tòa Thánh Tây Ninh;

Chờ đàn cơ cầu Ðức Lý Giáo Tông tại Cung Ðạo Tòa Thánh do chư vị Thời Quân Hiệp Thiên Đài phò loan, để Ðức Lý giáng dạy và định phận;

Thì liệu Ðức Lý tại Cung Ðạo Tòa Thánh Tây Ninh có ban cho họ phẩm tước cao trọng như khi họ cầu nơi Chi phái?

Nhiều vị cũng tự thú nhận rằng, đàn cơ tại Cung Ðạo Tòa Thánh Tây Ninh chắc chắn không thể ban cho họ phẩm tước như ở Chi phái được, mà sẽ ban cho họ phẩm tước mới, đúng với trình độ tu hành và công đức của họ.

Và như vậy thì họ bị sụt chức một cách nặng nề, họ sẽ mặc cảm nên không thể hành đạo một cách thoải mái và tốt đẹp được.

(Chúng ta lưu ý rằng, Cung Ðạo tại Tòa Thánh Tây Ninh là nơi mà Ðức Chí Tôn tiền định, để cầu cơ cho các Ðấng thiêng liêng giáng dạy điều hành nền Ðạo, hai vị Thời Quân Hiệp Thiên Đài phò loan [đồng tử tiền định] thì không có chơn linh quỉ vị nào dám vào đây phá khuấy)

Nếu không dùng Cơ bút để các Ðấng thiêng liêng phân định mà dùng sự công nhận của Quyền Vạn Linh, thì chúng ta đều biết Quyền Vạn Linh do 3 Hội lập thành, mà quan trọng nhứt là Hội Nhơn Sanh vì đây là căn bản.

Bên Chi phái, phần lớn số tín đồ hiện nay rất ít, cho nên Chi phái làm sao có đủ số Nghị viên và Phái viên trong Hội Nhơn Sanh đạt đủ số thăm quá bán để tín nhiệm công nhận quí vị.

CHÍ

Chí chơn

Chí chơn là rất chơn thật.

Phật Mẫu Chơn Kinh: Hiệp qui Tam giáo hữu cầu Chí chơn.

Chí công

Chí công là rất công bình, tức là cái công bình tuyệt đối.

Cái công bình nầy không có nơi cõi phàm, vì tất cả mọi thứ ở cõi nầy đều tương đối. Chỉ có Ðức Chí Tôn Thượng Ðế mới có được cái công bình tuyệt đối nầy. Do đó, Chí công dùng để chỉ Ðức Chí Tôn.

Phật Mẫu Chơn Kinh: Chí công định vị vĩnh tồn Thiên cung.

Chí cực chí tôn

Chí cực chí tôn là cao tột bực và được kính trọng tột bực.

Ðây là một câu kinh trong bài Kinh Tiên giáo, tán tụng công đức của Ðức Thái Thượng Ðạo Quân, là Ðấng lớn nhứt, được tôn kính nhứt trong Ðạo Tiên.

Chí đức

Chí đức là lòng đạo đức cao cả.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Tòa Tam Giáo đã xin ngưng phổ độ nơi đây nhiều lần, song Thầy thấy lòng Chí đức của các con mà chẳng nỡ.

Chí linh

Chí linh là rất thiêng liêng.

Ðấng Chí linh là chỉ Ðức Chí Tôn.

Kinh Giải Oan: Cứ nương bóng Chí linh soi bước.

Chí phàm

Chí phàm là cái ý chí thấp kém của người phàm.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Nền Ðạo cao thâm là mấy, Chí phàm không thấu lý cao sâu.

Chí sĩ

Chí sĩ là người trí thức có ý chí cao cả.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Nhưng cái khó mình lướt qua đặng mới có công, mới anh hùng, mới Chí sĩ, mới đáng đạo sĩ.

Chí tâm qui mạng lễ

Chí tâm qui mạng lễ là cúng lạy với tất cả ý chí và tấm lòng, đem mình về vâng chịu nương theo.

Ngọc Hoàng Thượng Ðế Chí tâm qui mạng lễ: Cúng lạy Ðức Chí Tôn với tất cả ý chí và lòng thành, đem mình về vâng chịu nghe theo Ðức Chí Tôn.

Chí thành

Chí thành là lòng rất thành thật.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Còn Chí thành, là mỗi việc lấy lòng thành thật mà đối đãi trong đời và trong Ðạo.

Dù kẻ phú quí đến bực nào đi nữa mà không có lòng bác ái và Chí thành thì không làm chi nên việc.

Chí thiện

Chí thiện là rất lành, rất tốt.

Chí thiện còn là một phẩm Chức sắc của Cơ Quan Phước Thiện, trên phẩm Giáo Thiện, dưới Ðạo Nhơn, đối phẩm Giáo Hữu Cửu Trùng Đài.

Ðạo phục của Chí thiện: Khi đi chầu lễ Ðức Chí Tôn tại Tòa Thánh hay Thánh Thất, Chí thiện mặc áo tràng trắng, choàng qua vai một Dây Sắc lịnh màu xanh, bỏ mối qua phía hông mặt (thể Ðạo), trên Dây Sắc lịnh có gắn Khuê bài theo hàng phẩm Chí thiện, đầu đội khăn đóng đen 7 lớp chữ Nhơn.

Chí Tôn

Chí Tôn là kính trọng đến tột bực.

Ðức Chí Tôn hay Ðấng Chí Tôn là Ðấng được tôn kính nhứt trong Càn Khôn Vũ Trụ, là Ðấng lớn nhứt và cao cả nhứt.

Ðấng ấy là Ngọc Hoàng Thượng Ðế, là vua của Nhựt, Nguyệt, Tinh, Thần, là chủ của chư Thần, Thánh, Tiên, Phật.

Ngày nay, Ðấng ấy giáng cơ lập Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ, lấy danh hiệu là:

Cao Ðài Tiên Ông Ðại Bồ Tát Ma Ha Tát, gọi tắt là Cao Ðài, dạy đạo đức cho nhơn sanh nước Việt Nam, xưng mình là Thầy và gọi các tín đồ là môn đệ.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Rất đỗi Thầy là bậc Chí Tôn đây mà còn bị chúng nó mưu lén cho qua Thánh ý Thầy thay....

CHÍCH

Chích cánh

Chích cánh là gãy mất một cánh, chỉ còn một cánh.

Ðôi vợ chồng được ví như: chim liền cánh, cây liền cành. Nay một người đã chết thì giống như là chim Chích cánh.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Chích cánh riêng vui con hạc lánh.

Chích lẻ

Chích lẻ là ý nói vợ chồng mà một người đã chết, chỉ còn lại một người lẻ loi trơ trọi.

Tân Luật: Thế Luật: Rủi có Chích lẻ giữa đường thì được chấp nối.

Chiêm nghiệm

Chiêm nghiệm là xem xét suy nghĩ để hiểu rõ những điều bí ẩn bên trong bằng sự từng trải và kinh nghiệm.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Vậy nên nhớ mấy lời Thầy, chẳng phải đọc sơ qua mà coi làm chơi, cần Chiêm nghiệm kỹ lưỡng mà hiểu nghe.

Chiêm ngưỡng

Chiêm ngưỡng là ngẩng mặt trông lên người trên với lòng kính mến.

Chiến sĩ trận vong

Chiến sĩ trận vong là chỉ chung các sĩ quan và binh lính bị chết nơi chiến trường trong lúc hai bên đánh nhau.

Hằng năm, vào các ngày 15 hoặc 16 của tháng giêng, tháng 7, và tháng 10, tại Tòa Thánh và các Thánh Thất đều có tổ chức cúng tế và cầu siêu cho các Chiến sĩ trận vong.

Sau đây là bài Kinh tụng Tế Chiến sĩ trận vong, do Trung Dõng (bút hiệu của Trung Tướng Nguyễn Văn Thành) đặt ra, có dâng lên Ðức Phạm Hộ Pháp chỉnh văn lại và cho phép đồng nhi tụng trong nghi lễ cúng tế Chiến sĩ trận vong:

CHIẾT

Chiết trung

Chiết trung là thâu nhận các ý kiến, rồi chọn lựa lấy những ý kiến hay và thích hợp để làm thành một ý kiến chung, dung hoà được tất cả ý kiến đóng góp.

Chiết tự

Chiết tự là phân tách một chữ Nho ra làm nhiều thành phần, giải thích ý nghĩa của mỗi thành phần, và sau rốt giải thích ý nghĩa của toàn chữ.

Ðây là điểm đặc biệt của chữ Nho, vì khởi đầu chữ Nho là loại chữ tượng hình.

Thí dụ 1: Giải thích chữ Ðại Ðạo bằng cách Chiết tự.

Chữ ÐẠI 大 do chữ Nhơn 人 và chữ Nhứt 一 hiệp lại.

Nhơn là người, viết hai nét tượng trưng Âm Dương. Do đó chữ Ðại là Âm Dương hiệp nhứt, mà Âm Dương hiệp nhứt thì phát khởi Càn Khôn, hóa sanh vạn vật.

Nhơn là người, mà người biết tu luyện đoạt đặng cơ mầu nhiệm của Ðức Chí Tôn thì đắc nhứt. Nhơn mà đắc nhứt thì vĩnh kiếp trường tồn, diên niên bất hoại.

Ðắc nhứt là gì? nghĩa là đặng một, tức là đặng cái pháp độc nhứt vô nhị, cái pháp huyền vi của Tiên, Phật, khẩu truyền tâm thọ, để cổi xác phi thăng, siêu phàm nhập Thánh.

Chữ ÐẠO:

Viết chữ Ðạo 道 bắt đầu bằng 2 phết 丷 tượng trưng Âm Dương, gạch dưới một gạch 艹 là chữ Nhứt tượng trưng Âm Dương hiệp nhứt, là cơ sanh hóa Càn Khôn Vũ Trụ.

Kế bên dưới là chữ Tự 自 nghĩa là chính mình, tự tri tự giác, tự giải thoát, chớ không ai làm giùm cho mình được.

Trên và dưới ráp lại thành chữ Thủ 首 nghĩa là đứng đầu, là trên hết, là nguồn gốc của Càn Khôn Vũ Trụ và vạn vật.

Bên hông có bộ xước tức là chữ Tẩu 辶 nghĩa là chạy, tức là vận chuyển biến hóa.

Vậy trong chữ Ðạo có hàm ý Âm Dương, động tịnh, động thì sanh hóa, tịnh thì vô hình vô ảnh.

Và chúng ta cũng thấy rằng, nhứt Âm nhứt Dương chi vị Ðạo. Âm Dương ấy chính là Lưỡng Nghi do Thái Cực hóa thành. Khi Âm Dương hiệp nhứt tức là trở về Thái Cực, vô hình vô ảnh.

Nho gia Chu Liêm Khê nói rằng: Vô Cực nhi Thái Cực, nghĩa là: Vô Cực mà Thái Cực vì Thái Cực ở trong Vô Cực mà ra. Vô Cực chính là Ðạo.

Kinh Dịch cũng viết rằng: Nhứt hạp nhứt tịch vị chi biến hóa, vãng lai bất cùng vị chi Ðạo. Một đóng một mở gọi là biến hóa, qua lại không cùng gọi là Ðạo.

Một đóng một mở, đó là máy huyền vi, là nơi xuất sanh nhập tử của muôn loài sanh vật, ấy là Ðạo. Ðạo mầu nhiệm, sâu kín, cao siêu.

Trước khi chưa có Trời Ðất thì đã có Ðạo. Ðạo là Hư Vô chi Khí. Ðạo tạo dựng Càn Khôn Vũ Trụ, hóa sanh vạn vật. Muôn loài vạn vật phải thọ bẩm Khí Hư Vô mà sanh hóa mãi.

Thí dụ 2: Giải thích chữ Âm Dương bằng Chiết tự.

•  Chữ DƯƠNG 陽 gồm 2 phần: Bên trái là là bộ Phụ 阝 là núi đất, bên phải có chữ Nhựt 日 là mặt trời đứng trên đường ngang;

  Ý nói mặt trời đã mọc lên khỏi đường chơn trời, bên dưới là chữ Vật 勿 vẽ hình giống các tia sáng rọi xuống.

  Do đó, chữ Dương có nghĩa là phía có ánh sáng mặt trời chiếu vào, nên sáng sủa.

•  Chữ ÂM 陰 bên trái có bộ Phụ 阝 là núi đất, bên phải, phía trên là chữ Kim 今 có hình như cái nóc nhà, bên dưới chữ Vân 云, ý nói bị che khuất nên tối tăm.

  Do đó Âm là chỉ phía mặt trời bị che khuất.

  Phía có mặt trời chiếu vào thì sáng sủa ấm áp, cây cối phát triển; còn phía ánh sáng mặt trời bị che khuất thì tối tăm, lạnh lẽo, cây cối không phát triển.

Do đó, chữ Âm Dương, nghĩa khởi đầu của nó là Tối Sáng, suy thành các nghĩa khác là hai cái tương phản nhau mà có cùng nguồn gốc như: lạnh nóng, đêm ngày, nữ nam, ác thiện, xấu tốt, đục trong, vv...

Và hai Khí do Thái Cực biến hóa sanh ra cũng được gọi là hai Khí Âm Dương vì hai Khí nầy có đặc tính trái ngược nhau mà không tương hại.

CHIÊU

Chiêu hồn

Chiêu hồn là gọi linh hồn của người chết về nói chuyện.

Chiêu hồn thuật: (la nécromancie) là cách thức để gọi linh hồn người chết về.

Chiêu phước họa

Chiêu phước họa là mời cái phước hay cái họa tới.

Cái đó là do nơi mình, bởi vì nếu mình làm điều thiện thì y như là mình mời cái phước tới; còn nếu mình làm điều ác độc hại người thì y như là mình mời tai họa tới.

Gieo lành thì phước đến, gieo dữ thì họa tới.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Lành dữ nơi mình Chiêu phước họa.

Chiêu tài tấn bảo

Chiêu tài tấn bảo là mời gọi tiền bạc tới, dâng hiến đồ quí báu. 4 chữ Nho nầy thường thấy đề nơi bài vị thờ Thần Tài.

CHIẾU

Chiếu chỉ

Chiếu chỉ là tờ giấy viết lệnh của vua ban ra để thi hành.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Từ thuở ta vâng Chiếu chỉ trấn nhậm nơi đây...

Chiếu diệu

Chiếu diệu là chiếu sáng rực rỡ.

Kinh Cầu Hồn Khi Hấp Hối: Kìa Chiếu diệu bóng hồng Bắc đẩu.

Chiếu giám

Chiếu giám là soi rọi, phóng tia sáng tới.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Nơi nào ánh linh quang của Chí Tôn chưa Chiếu giám đến thì còn tối tăm mịt mờ, chẳng sanh chẳng hóa.

Chiếu y

Chiếu y là căn cứ theo.

Từ ngữ Chiếu y thường được dùng đặt ở phần đầu của một Thánh Lịnh, Ðạo Lịnh hay Ðạo Nghị Ðịnh.

Thí dụ: Chiếu y Tân Luật và Pháp Chánh Truyền...

Chín Cô

Chín Cô là ý nói Cửu vị Tiên Nương Diêu Trì Cung.

(Xem chi tiết nơi chữ: Cửu vị Tiên Nương)

Kinh Tán Tụng Công Ðức Diêu Trì Kim Mẫu: Chín Cô đã sẵn lòng thương.

Chín lớp

Chín lớp là chín từng Trời, tức là Cửu Trùng Thiên.

Kinh Khi Ðã Chết Rồi: Dưới Chín lớp liên thần đưa bước.

Chín Trời mười Phật

Mười Phật là chư Phật ở từng Trời thứ 10, tức là chư Phật ở cõi Cực Lạc Thế Giới, vì cõi nầy ở từng Trời thứ 10.

Chín Trời mười Phật là nói các Ðấng Tiên Phật trong Cửu Thiên Khai Hóa và chư Phật ở cõi Cực Lạc Thế Giới.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Chín Trời mười Phật cũng là Ta.

Chỉn có

Chỉn có là vốn có, chỉ có.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Thầy Chỉn có một lòng mơ ước cho các con biết thương yêu nhau trong Thánh đức của Thầy.

Chinh lòng

Chinh lòng là làm cho lòng người bất bình với nhau.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Nếu trong môn đệ đồng tâm chí như mấy con đây thì đường đi của các con sẽ vui vẻ tươi cười, chẳng chi Chinh lòng nhau đặng.

CHỈNH

Chỉnh sát cúng phẩm

Chỉnh sát cúng phẩm là xem xét và sắp đặt cho ngay ngắn các phẩm vật dâng cúng.

Ðây là câu xướng của vị Chức sắc xướng lễ tại Giảng đài Tòa Thánh trong nghi tiết Ðại đàn.

Chỉ có Ðại đàn ở Tòa Thánh mới xướng câu nầy, còn nơi các Thánh Thất, Báo Ân Từ và Ðiện Thờ Phật Mẫu thì không có.

Khi cúng Ðại đàn nơi Tòa Thánh, vị Giáo Sư phái Ngọc trên Giảng đài xướng "Chỉnh sát cúng phẩm" thì một vị Chức sắc Hiệp Thiên Đài từ dưới đi lên lầu Hiệp Thiên Đài;

Đến xông hương khử trược hai bàn tay và mặt, vừa niệm câu "Vạn trược tiêu tan, sanh khí phục hồi",

Rồi mở Tráp Tam bửu ra xem xét đủ Tam bửu (Hoa Quả, Rượu, Trà), lấy từ món xông hương khử trược, nhớ niệm câu "Vạn trược tiêu tan, sanh khí phục hồi".

Tiếp theo, lễ sĩ đem bó hương 12 cây trao cho, vị Chức sắc Hiệp Thiên Đài kiểm lại có đủ 12 cây không;

Rồi cầm đốt cho cháy đầy đủ, đứng định thần, ngó lên Bửu điện, nhìn ngay Thiên Nhãn, tay mặt cầm bó nhang 12 cây đang cháy, mắt vẽ chữ (.) ngay con ngươi Thiên Nhãn;

Ngón cái của chơn trái vẽ dưới gạch chữ (.), chơn trái đứng lên chữ ấy, chơn mặt ký chữ Ðinh vào gót chơn trái, gọi là đạp Ðinh Giáp.

Tay trái bắt ấn Hộ Pháp để ngay ngực, tay mặt cầm bó nhang, nín thở định thần vẽ chữ (.) trên Tráp Tam bửu, rồi xá và đậy nắp Tráp lại, trở xuống từng dưới, đứng tại vị trí cũ.

Khi thấy Nhạc Sư đứng trên Giảng đài bên Nữ phái đưa bông sen lên làm hiệu, vị Chức sắc Hiệp Thiên Đài ấy lên Cung Ðạo, xá Ðức Chí Tôn, thỉnh Năm cây nhang, đi trở xuống, đứng ngang vị Chức sắc quì Ngoại nghi, chờ.

Khi Chức sắc đứng ở Giảng đài xướng "Quì" thì cùng quì xuống với 4 Lễ sĩ, trao bó hương cho vị Chức sắc quì Ngoại nghi, xong thì đứng dậy bày ban.

Khi Lễ sĩ khởi điện hương thì vị Chức sắc Hiệp Thiên Đài đi trở xuống, đứng tại vị trí cũ.

Chỉnh Tiên hoa

Chỉnh Tiên hoa là sửa sang bông hoa quí cho tốt đẹp.

Ðây là câu xướng của lễ sĩ. Khi xướng lên câu nầy, hai cặp lễ sĩ đăng đài quì xuống tại Ngoại nghi, trao hoa cho Chức sắc đang quì;

Để Chức sắc nầy sửa sang bông hoa cho ngay ngắn tốt đẹp, rồi trao lại cho cặp lễ sĩ đài, điện vào Nội nghi.

Chỉnh túc y quan

Chỉnh túc y quan là sửa sang nghiêm chỉnh áo và mão.

CHƠN

Chơn hồn

Chơn hồn có 2 nghĩa tùy trường hợp sau đây:

•  1. Nghĩa thường dùng: Chơn hồn là linh hồn, chơn linh.

  Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Hồng ân của Ðại Từ Phụ như thế mà vẫn thấy các Chơn hồn sa đọa hằng hà.

•  2. Nghĩa đặc biệt: Chơn hồn là chơn thần.

  Kinh Khi Ðã Chết Rồi: Kêu Chơn hồn vịn níu chơn linh.

  Chúng ta nên lưu ý là những bài kinh do Ðức Nguyệt Tâm giáng cơ ban cho trong Kinh Thiên Ðạo và Thế Ðạo, chữ Chơn hồn được Ðức Nguyệt Tâm dùng với nghĩa là Chơn thần.

Chơn linh - Chơn thần

Chơn linh là linh hồn, là điểm linh quang do Ðức Chí Tôn chiết ra từ khối Ðại Linh quang của Ngài, ban cho mỗi người làm linh hồn để tạo nên sự sống và làm chủ xác thân.

Chơn thần là xác thân thiêng liêng của mỗi người, do Ðức Phật Mẫu dùng nguyên khí nơi Diêu Trì Cung để tạo thành.

"Nơi Ao Diêu Trì có một đài phát hiện Âm quang. Ðài ấy thâu lằn Sanh quang của ngôi Thái Cực, rồi đem Dương quang hiệp với Âm quang mà tạo nên chơn thần cho Vạn linh trong Càn Khôn Vũ Trụ."

Lằn Sanh quang của ngôi Thái Cực là điểm Linh quang của Ðức Chí Tôn ban cho.

Ðức Phật Mẫu thâu điểm Linh quang nầy làm linh hồn, rồi dùng Âm quang phối hợp Dương quang để tạo chơn thần (tức là xác thân thiêng liêng) bao bọc điểm Linh quang ấy, tạo thành một con người nơi cõi thiêng liêng.

Trong Thánh Ngôn Hiệp Tuyển, Ðức Chí Tôn giảng dạy về Chơn linh và Chơn thần như sau đây:

•  1. CHƠN LINH:

  Thầy đã nói, nơi thân phàm của các con, mỗi đứa Thầy đều có cho một Chơn linh theo gìn giữ chơn mạng sanh tồn.

  Thầy tưởng không cần nói các con cũng hiểu rằng: Chơn linh ấy vốn vô tư, mà lại đặng phép giao thông cùng cả chư Thần, Thánh, Tiên, Phật và các Ðấng Trọn lành nơi Ngọc Hư Cung;

  Nhứt nhứt việc lành việc dữ đều ghi chép không sai, đặng dâng vào Tòa Phán Xét. Bởi vậy, một mảy không sai, dữ lành đều có trả.

  Lại nữa, Chơn linh ấy có tánh Thánh nơi mình, chẳng phải gìn giữ các con mà còn dạy dỗ nữa, thường nghe đời gọi lộn "Lương tâm" là đó. (Thánh Ngôn Hiệp Tuyển)

•  2. CHƠN THẦN:

  Chơn thần là gì? Là Nhị xác thân, là xác thân thiêng liêng. Khi còn ở nơi xác phàm thì khó xuất riêng ra đặng, bị xác phàm kéo níu.

  Cái Chơn thần ấy của các Thánh, Tiên, Phật là huyền diệu vô cùng, bất tiêu bất diệt.

  Bậc chơn tu khi còn xác phàm nơi mình, như đắc đạo có thể xuất ra trước buổi chết mà vân du Thiên ngoại. Cái Chơn thần ấy mới đặng phép đến trước mặt Thầy. (Thánh Ngôn Hiệp Tuyển)

Thầy cắt nghĩa: Mỗi kẻ phàm dưới thế nầy đều có hai xác thân: Một phàm gọi là corporel, còn một thiêng liêng gọi là spirituel.

Mà cái thiêng liêng do nơi cái phàm mà ra nên gọi nó là bán hữu hình, vì có thể thấy đặng, mà cũng có thể không thấy đặng.

Cái xác vô hình huyền diệu thiêng liêng ấy do nơi Tinh, Khí, Thần mà luyện thành. Nó nhẹ nhàng hơn không khí. Khi nơi xác phàm xuất ra thì lấy hình ảnh của xác phàm như khuôn in rập.

Còn khi đắc đạo mà có Tinh, Khí, không có Thần thì không thế nhập mà hằng sống đặng. Còn có Thần mà không có Tinh, Khí thì khó huờn đặng Nhị xác thân. Vậy ba món báu ấy phải hiệp mới đặng.

Nó vẫn là chất tức hiệp với không khí Tiên Thiên, mà trong khí Tiên Thiên thì hằng có điển quang. Cái Chơn thần ấy buộc phải tinh tấn, trong sạch mới nhẹ nhàng hơn không khí, ra khỏi ngoài Càn khôn đặng.

Nó phải có bổn nguyên chí Thánh, chí Tiên, chí Phật mới xuất Thánh, Tiên, Phật đặng. Phải có một thân phàm tinh khiết mới xuất chơn thần tinh khiết. (Thánh Ngôn Hiệp Tuyển)

Cửa xuất nhập của Chơn thần đối với thể xác là Nê Hoàn Cung, tức là nơi mỏ ác.

Màu sắc của chơn thần:

• Người tu chơn chánh, trường chay, có Chơn thần tỏa hào quang trong trắng sáng lòa.
• Người bình thường có Chơn thần màu hồng.
• Người làm điều xấu xa độc ác có chơn thần màu tím.

Các Ðấng thiêng liêng chỉ cần nhìn màu sắc của Chơn thần thì biết tâm ý của người đó như thế nào.

Tóm lại:

Chơn linh là điểm Linh quang của Chí Tôn ban cho mỗi người để tạo sự sống và làm chủ con người.

Chơn thần là xác thân thiêng liêng do Ðức Phật Mẫu tạo nên, bao bọc Chơn linh.

Một con người nơi cõi thiêng liêng có hai thể:

• Thể thứ nhứt là Linh hồn
• Thể thứ nhì là Chơn thần.
• Một con người nơi cõi phàm trần, ngoài hai thể trên, còn có một thể thứ ba nữa là - Thể xác phàm.

Chơn thần ẩn trong xác phàm, và có hình ảnh giống hệt xác thân phàm.

Chơn linh điều khiển Chơn thần, Chơn thần điều khiển xác phàm.

Chơn linh không trực tiếp điều khiển xác phàm mà điều khiển xác phàm qua trung gian Chơn thần.

Khi Chơn thần xuất ra khỏi xác thì lấy theo hình ảnh của thể xác.

Chơn linh ngự tại trái tim của xác phàm, gìn giữ nhịp đập của trái tim.

Cho nên khi Chơn linh xuất khỏi thể xác thì trái tim ngưng đập: Thể xác chết.

Trung tâm của Chơn thần ở tại não bộ (óc) để từ đó điều khiển toàn thể xác thân phàm.

Chơn linh và Chơn thần nương theo xác thân phàm để tu hành, lập công quả và dự trường thi công quả do Ðức Chí Tôn lập ra trong Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ.

Nếu không có xác thân phàm thì Chơn linh và Chơn thần rất khó mà lập được công quả.

Chơn lý

Chơn lý hay Chân lý là cái lẽ phải chơn thật, hằng hữu đời đời mà lương tri lương năng của con người đều nhận biết.

Cho nên, Chơn lý phải có tính cách không phụ thuộc thời gian và không gian.

Thông thường thì người ta hiểu Chơn lý là cái lẽ thật thấy rõ trước mắt, như: Cái nhà, cái bàn, xác thân của ta, vì ta thấy rõ nó, rờ nó được, cân đo được.

Ðó là các thứ thuộc về vật chất hữu hình. Mặt khác, sự hạnh phúc mà ta đang thọ hưởng, sự đau khổ mà ta đang gánh chịu, sự thương yêu, giận ghét, các thứ đó được con người cảm nhận thực sự, thuộc về tình cảm.

Tất cả những thứ ấy, thuộc vật chất hay tình cảm, tuy con người có cảm nhận thực sự, nhưng chúng không phải là Chơn lý, vì các thứ đó, dầu vật chất hay tình cảm đều bị biến đổi theo thời gian và không gian.

Thời gian sẽ làm cái nhà cái bàn hư mục, làm cho xác thân ta già rồi bịnh hoạn, rồi chết, xác thân tan rã thành đất;

Thời gian cũng sẽ làm cho cái hạnh phúc hay đau khổ biến đổi, sự giận hờn thương ghét cũng tùy hoàn cảnh mà biến dời.

Tất cả những thứ đó, nhà Phật đều cho là huyễn, là giả tạm, là tứ đại giả hợp, đều không bền vững với thời gian, nên nó không phải là Chơn lý.

Câu nói của Ðức Khổng Tử: "Kỷ sở bất dục vật thi ư nhân", câu nói của Ðức Chí Tôn "Thầy là các con, các con là Thầy", Luật Nhân Quả, Luật Tiến Hóa,...

Ðó là những Chơn lý, vì các điều nầy luôn luôn đúng trong bất cứ trường hợp nào và trong bất cứ thời gian nào, nghĩa là không phụ thuộc vào thời gian và không gian.

Chơn lý tuyệt đối: Có một Chơn lý mà không có gì để so sánh ngang bằng hay là hơn Chơn lý ấy được, gọi là Chơn lý tuyệt đối.

Nó bất biến và hằng hữu đời đời trong không gian và thời gian, từ vô thỉ đến vô chung, cái Chơn lý ấy là cái nguyên lý tạo dựng Càn Khôn Vũ Trụ và vạn vật, mà các tôn giáo thường gọi là: Ðấng Tạo Hóa, Ðấng Thượng Ðế, Ðức Chúa Trời.

Từ ngàn xưa cho đến ngày nay, thiên hạ đã tranh giành và gìn giữ độc quyền Chơn lý.

Chỉ có mình, nhóm của mình, tôn giáo của mình mới là Chơn lý, còn những cái của ai khác hơn đều là giả, đều là hình thức bề ngoài, nên không phải là Chơn lý.

Cho nên trên thế giới luôn luôn xảy ra bao cuộc chiến tranh tàn khốc để giựt giành Chơn lý, đưa đến tình trạng hỗn loạn nhơn tâm, xáo trộn tư tưởng, làm cho chơn giả khó phân.

Muốn nhận được Chơn lý, chỉ có cách là phản tỉnh với lòng, lắng đọng tâm tư, tạo cho mình một tâm đạo trọn vẹn và sáng suốt;

Không bị chi phối bởi bản ngã hay sắc tướng bên ngoài, để cho lương tri lương năng chổi dậy tìm hiểu và nhận định, chúng ta sẽ nhận định được cái Chơn lý tuyệt đối;

Cái nguyên lý của tất cả nguyên lý, đó là Thượng Ðế, Ðấng tuyệt đối theo đúng nghĩa của danh từ: Toàn tri, Toàn năng, Toàn thiện, Toàn mỹ, Toàn giác.

Tóm tắt một lời: mọi thứ, mọi cái nào mà có tính cách tương đối đều không phải là Chơn lý tuyệt đối.

Chúng ta là những tín đồ của Ðạo Cao Ðài, chúng ta đừng nghĩ rằng chỉ có đạo của mình là Chơn lý, còn các đạo khác đều không phải là Chơn lý.

Nghĩ như thế thì rất hẹp hòi phiến diện và không đúng.

Ðạo Cao Ðài cũng như các tôn giáo khác đều không phải là Chơn lý, mà chỉ là những con đường dẫn dắt nhơn sanh đi đến Chơn lý.

Nhưng có điều là con đường mà Ðạo Cao Ðài vạch ra là con đường rộng rãi, thẳng tắp, bằng phẳng, để hướng dẫn nhơn sanh đi đến Chơn lý một cách chắc chắn, mau lẹ và dễ dàng nhất;

Bởi vì con đường nầy do Ðấng Thượng Ðế tạo ra và chính Ngài hướng dẫn chúng ta đi đến Chơn lý Tuyệt đối.

Kinh Thuyết Pháp: Soi tường Chơn lý chỉ rành chánh văn.

Chơn mạng

Chơn mạng là cái mạng sống thực sự của con người.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: Nơi thân phàm các con, mỗi đứa Thầy đều có cho một chơn linh theo gìn giữ Chơn mạng sanh tồn.

Chơn mây

Chơn mây là dưới đám mây, phần dưới của đám mây.

Kinh Cầu Tổ Phụ Ðã Qui Liễu: Chơn mây vái với hương hồn hiển linh.

Chơn ngã

Chơn ngã là cái ta chơn thật, hằng có, thường còn, hằng sống, tức là cái Ta bất biến, hằng hữu đời đời.

Chơn ngã chính là Chơn linh hay Linh hồn của ta, vì nó là điểm Linh quang của Ðức Chí Tôn ban cho ta, nên nó hằng hữu, bất biến, bất tiêu bất diệt.

Còn Chơn thần và Thể xác của chúng ta không phải là Chơn ngã, bởi vì Chơn thần và Thể xác biến đổi tùy theo mỗi kiếp sống nơi cõi trần.

Mỗi lần Chơn linh đầu kiếp xuống trần là mỗi lần ta có một Thể xác mới và một Chơn thần mới.

Trái với Chơn ngã là: Vọng ngã, Phàm ngã, giả ngã, là cái ta hư vọng, biến đổi theo thời gian và không gian.

Chơn ngôn

Chơn ngôn thường được dùng với nghĩa là: Câu Thần chú, thường được phát âm theo tiếng Phạn;

Khi đọc lên nó tạo ra một âm ba (làn sóng âm thanh) vang động lên các từng Trời, được các Ðấng thiêng liêng nhận biết, được các Ðấng dùng huyền diệu mà hộ trì hay cứu giúp.

Vãng Sanh Thần chú được gọi là Vãng Sanh Chơn ngôn.

Phần cuối của bài Kinh Cứu Khổ là những câu Chơn ngôn, đó là Thần chú.

Những câu Chơn ngôn có ý nghĩa rất huyền bí, không thể giải thích được bằng văn từ, do chư vị Phật hay Bồ Tát đặt ra để các đệ tử trì tụng, giúp cho trí não mau phát sáng, và được sự hộ trì của chư Phật.

Chơn nhơn

Chơn nhơn là chỉ bực Thánh hay bực Tiên.

•  Tôn Tẫn là một vị Tiên, đạo hiệu Liễu Nhứt Chơn nhơn.

•  3 vị Thánh đứng đầu Bạch Vân Ðộng đều là Chơn nhơn:
  • Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là Thanh Sơn Chơn nhơn,
  • Victor Hugo là Nguyệt Tâm Chơn nhơn,
  • Tôn Văn là Tôn Sơn Chơn nhơn.

Chơn nhơn còn là phẩm vị Chức sắc trong Thập nhị đẳng cấp thiêng liêng của Cơ Quan Phước Thiện, đứng trên Ðạo Nhơn và đứng dưới Hiền Nhơn. Chơn nhơn đối phẩm Giáo Sư bên Cửu Trùng Đài.

Từ phẩm Chơn nhơn trở xuống thì còn ở Cơ Quan Phước Thiện, lập công quả bên Cơ Quan Phước Thiện. Khi được thăng phẩm Hiền Nhơn thì phải lên Hiệp Thiên Đài để bảo tồn Chơn pháp.

Ðạo phục của Chơn nhơn: Khi chầu lễ Ðức Chí Tôn, Chơn nhơn mặc Ðạo phục áo tràng trắng, mang Dây Sắc lịnh màu xanh bỏ mối qua hông mặt (thể Ðạo), trên Dây Sắc lịnh có gắn Khuê bài để chữ CHƠN NHƠN bằng quốc tự, đầu đội khăn đóng trắng 7 lớp chữ nhơn.

Chơn nữ

Chơn nữ là người phụ nữ chơn thật, tức là hiền lành và đạo đức.

Thánh Ngôn Hiệp Tuyển: