Thiên mạng (Thiên mệnh)  

Thiên mạng hay Thiên mệnh là mạng lịnh của Trời.

Thiên mạng là một phần rất quan trọng trong triết lý của Nho giáo. Đạo Nho quan niệm rằng, tất cả sự biến chuyển trong Trời Đất, từ cái nhỏ nhặt đến cái to lớn, đều tùng theo một mệnh lệnh duy nhứt, đó là mệnh Trời, tức Thiên mệnh.

Thuyết Thiên mệnh đưa đến thuyết Định mệnh: Số phận của mỗi người hay mỗi vật đều được định đoạt từ trước bởi Thượng Đế, đến cái ăn cái uống cũng do tiền định (Nhứt ẩm nhứt trác giai do tiền định).

Thật ra thuyết Định mệnh chỉ là cái mặt ngoài của Luật Nhân Quả, bởi vì trong Luật Nhân Quả, Trời không sắp đặt số phận cho ai hết, mà chính con người tự sắp đặt lấy cuộc đời của mình, tự sắp xếp số phận mình. Trời chỉ cầm cây cân Công bình thiêng liêng để kềm giữ Luật Nhân Quả thể hiện đúng và đủ một cách chính xác.

Thuyết Thiên mệnh của Nho giáo gồm 4 điểm sau đây:

• Tri mệnh.
• Phối mệnh.
• Sĩ mệnh.
• Úy mệnh.

•  1. Tri mệnh: Biết mệnh Trời mà tuân theo.

  Tri mệnh rất khó. Muốn biết được mệnh Trời thì phải chế ngự tư dục, không để cho tư dục làm mờ ám lương tâm, để cái bổn tánh thiện được tỏ rạng, để cái lương tri lương năng hoàn toàn sáng suốt mà suy tính, rồi mới đem hết năng lực ra mà làm thì lúc đó sẽ biết được mệnh Trời, nên có câu: Tận nhơn lực, tri Thiên mạng.

  Đức Khổng Tử là bực đại trí mà còn nói rằng: Ngũ thập nhi tri Thiên mệnh. (50 tuổi Ngài mới biết mệnh Trời).

•  2. Phối mệnh: Kết hợp với mệnh Trời.

  Phải luôn luôn trau giồi đức hạnh để luôn luôn xứng đáng là một con người với danh nghĩa là một Tiểu Thượng Đế.

•  3. Sĩ mệnh: Đợi mệnh Trời.

  Không nên có thái độ nóng vội hay chán nãn, than van, mà cứ giữ tâm tánh luôn luôn được an nhiên mà chờ đợi mệnh Trời.

  Sách Trung Dung có câu: Thượng bất oán Thiên, hạ bất vưu nhân, cư dị sĩ mệnh. Nghĩa là: Trên không oán Trời, dưới không trách người, cứ ở bình dị mà đợi mệnh Trời.

•  4. Úy mệnh: Sợ mệnh Trời.

  Sợ mạng Trời để kính trọng và sửa mình, chớ không phải sợ để xa lánh, bởi vì dù có xa lánh cũng không khỏi được.

  Sách Luận Ngữ có câu: người quân tử có 3 điều sợ:

  • Sợ mệnh Trời,
  • Sợ người tài đức,
  • Sợ lời Thánh nhân.

  Tóm lại, về Thiên mệnh, Thánh nhân có câu: Vui theo đạo Trời, biết mệnh Trời, cho nên không lo, tùy chỗ mà ở yên và đôn đốc làm điều nhân, cho nên có lòng nhân ái.